ԱԺ արտաքին հարաբերությունների մշտական հանձնաժողովի նախագահ Արմեն Աշոտյանի խոսքով՝ ողջունելի է, որ ղարաբաղյան հակամարտության շուրջ կա հանրային դիսկուրսը, որը չի սահմանափակվում միայն պաթետիկ մեկնաբանություններով, այլ փորձում է բացահայտել կամ ամրացնել, կամ քննարկումների սեղանին դնել նաև կարգավորման իրավական սկզբունքներ: Նա Tert.am-ի հետ զրույցում անդրադարձավ վերջերս փորձագիտական դաշտում արտահայտված մտքերին, թե ղարաբաղյան հիմնախնդրում պետք են նոր մոտեցումներ:
Մասնավորապես Tert.am-ը հիշատակեց վերջերս Թաֆթս համալսարանի Ֆլետչերի Մասնավորապես իրավունքի և դիվանագիտության դպրոցի պրոֆեսոր Ռուբեն Շուգարյանի դիտարկումը, թե պետք է անդրադառնանք համեմատաբար նոր միջազգային նորմին՝ անջատում կամ սուվերենություն հանուն փրկության և Ֆրանսիայի Ռազմավարական հետազոտությունների կենտրոնի փորձագետ Կայծ Մինասյանի մոտեցումը, թե հայկական դիվանագիտական գերատեսչությունը պետք է օգտագործի նոր սկզբունք․ կարգավորման երեք հայտնի՝ ազգերի ինքնորոշման, տարածքային ամբողջականության և ուժի չգործադրման սկզբունքներից բացի, չորրորդ սկզբունքը պետք է լինի ցեղասպանության սպառնալիքի կամ պատասխանատվություն պաշտպանության համար (Responsability to Protect (R2P) ) սկզբունքը:
Արմեն Աշոտյանը մատնանշեց՝ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների կողմից առաջարկված հիմնական սկզբունքները երեքն են, և հիմնական սկզբունքներից զատ՝ կան նաև կարգավորման մեխանիզմներ: Սակայն ըստ նրա, այն, ինչ առաջարկում են փորձագետները, ոչ թե պետք է սկզբունք դիտարկել, այլ որպես փաստարկ:
«Այդ փաստարկը գալիս է լրացնելու մի շարք այլ փաստարկների, որոնք վկայում են այն մասին, որ Արցախի ժողովուրդը չի կարող ապրել Ադրբեջանի հետ մի պետության մեջ, որովհետև բազմաթիվ այլ արգումենտներից բացի, ինքնորոշման իրավունքի իրացման և այլ արգումենտներից հետո գալիս է նաև մարդկանց ֆիզիկական անվտանգության խնդիրը: Հայկական դիվանագիտությունը, կարող եմ ասել, խորհրդարանական մակարդակով այդ հայատյացության և հայատյացությունից բխող ֆիզիկական վտանգի փաստարկը ակտիվորեն օգտագործում է՝ մեջբերելով նաև այն ատելության մակարդակը, որ ձևավորվել է Ադրբեջանի ռազմաքաղաքական ղեկավարության կողմից տարիներ շարունակ, որի ականատեսը նաև եղել եմ ես Բաքվում՝ իմ կարճատև այցի ժամանակ»,- ասաց նա:
Արմեն Աշոտյանը նկատեց, որ Ադրբեջանում հայերի նկատմամբ ատելությունը ձևավորվում է բոլոր մակարդակներում՝ կրթությունից մինչև մշակույթ, քաղաքականությունից մինչև բանակ:
«Բնական է, որ այդպիսի հոգեբանություն ունեցող հասարակության պարագայում ևս մեկ փաստարկ ենք տեսնում՝ հնարավոր չէ նման ժողովրդի հետ խաղաղ կեցություն: Սա շատ լավ փաստարկ է, որը մենք օգտագործում ենք՝ հղում անելով նաև ապրիլյան պատերազմի վայրագություններին, Մարաղայի դեպքերին, Սումգայիթյան ջարդերին, բոլոր այն դեպքերին, որոնք վկայում են հայերին ոչնչացնելու քաղաքականության մասին առաջին իսկ պատեհ առիթով Ադրբեջանի կողմից՝ ազգային կամ կրոնական հենքի վրա՝ ակնհայտորեն ցեղասպանական գործողություններ իրականացնելով»,- նշեց նա:
Արձագանքելով դիտարկմանը, թե դիվանագետ Ռուբեն Շուգարյանը մատնանշում էր, որ Կոսովոյի հիմնախնդիրը լուծվեց հենց այդ՝ սուվերենություն՝ հանուն փրկության սկզբունքի հիման վրա, Արմեն Աշոտյանը նշեց, որ այո, Կոսովոն ճանաչվեց՝ այդ սկզբունքը կարգավորման գործընթացում հիմք ունենալով, սակայն դրանից զատ ու դրանից ավելի կարևոր էին այն հանգամանքները, որոնք կային․ «Կոսովոն ճանաչելու և անկախացնելու աշխարհաքաղաքական որոշումը Արևմուտքը կատարել է՝ ելնելով իր քաղաքական շահերից՝ այդ ինքնորոշման տակ՝ դնելով փրկության փաստարկը: Ակնհայտ է դա: Այսինքն՝ ոչ թե ֆիզիկական փաստարկն է բերել Կոսովոյի անկախության ճանաչման, այլ Կոսովո պետության ստեղծումը բխում էր Արևմուտքի քաղաքական ծրագրերից, և այն քիչ թե շատ լեգիտիմացնելու համար այդ սկզբունքն օգտագործվել է»,- նշեց նա:
Անդրադառնալով Ֆրանսիայի Ռազմավարական հետազոտությունների կենտրոնի փորձագետ Կայծ Մինասյանի դիտարկմանը, թե Հայաստանի դիվանագետները պետք է մեջտեղ դնեն անվտանգության հարցը, ցեղասպանության սպառնալիքը՝ R2P անունով, ԱԺ պատգամավորը նշեց, որ իր ասածը հենց ֆիզիկական և անվտանգության խնդրին են վերաբերում: Շեշտեց՝ դրանք կարևոր փաստարկ են, բայց չճանաչված պետությունների շուրջ միջազգային իրավական դաշտի մեկնաբանությունները տարբերվում են հակամարտությունից հակամարտություն՝ ելնելով այս կամ այն միջազգային, գերհզոր և գեոպոլիտիկ ուժերի շահերից:
«Օրինակ՝ Կոսովոյի դեպքում ակնհայտ էր, որ այն ուղղված էր սերբական ազդեցությունը Բալկաններում թուլացնելուն, չպետք է մոռանալ, որ Սերբիայի դիմաց այդ գործողություններն ուղեկցվել են ՆԱՏՕ-ի կողմից ռմբակոծություններով: Եվ Կոսովոն ու Արցախը շատ տարբեր են միմյանցից, և տարբեր են հօգուտ մեզ․ եթե Կոսովոյին թույլատրեցին այդ իրավական հիմքով անկախանալ և ճանաչեցին այդ անկախությունը հիմնական խաղացողներ, ապա Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության ճանաչման համար, եթե խոսում ենք բացարձակապես միջազգային իրավական ակտերի և դաշտի մասին, ապա շատ ավելի լուրջ ու հնչեղ հիմքեր կան»,- ասաց նա:
Դիտարկմանը, թե ինչ է կարծում, արդյոք ղարաբաղյան հիմնախնդրի կարգավորման գործընթացում նոր մոտեցումներ անհրաժեշտ չեն, Արմեն Աշոտյանը պատասխանեց․ «Եթե նկատի ենք ունենում սկզբունքների ձևավորումը, ապա պետք է ասեմ, որ ամեն ինչ գրեթե ասված է: Այսօրվա դրությամբ մեր զինանոցում առկա բոլոր փաստարկները, այդ թվում, իրավական փաստարկները, բոլորը հայտնի են: Եթե կան նոր փաստարկներ, նրանք ոչ թե պայմանավորելու են անկախության ճանաչումը, այլ լեգիտիմացնելու են աշխարհաքաղաքական զարգացումների վերջնարդյունքը հիմնախնդրի այս կամ այն լուծման պարագայում: Ընդունենք, որ արցախյան հակամարտության հայերիս համար առավել ընդունելի տարբերակի հնչեցումը ոչ այնքան միջազգային հանրության կողմից բարի կամքի դրսևորում է, այլ նախ և առաջ Արցախի ժողովրդի պայքարի արդյունք: Եվ հատկապես Արցախի անկախության 30-ամյակին ընդառաջ՝ եկող տարի, կարծում եմ, լրացուցիչ կարևորություն է ստանում հետևյալ հանգամանքը․ մենք պետք է օգտագործենք առիթը Արցախյան շարժմանը վերադարձնելու իր ամբողջական և նախնական իմաստը, այն, որ շարժումը ազգային, ժողովրդավարական է»:
Այս համատեքստում Արմեն Աշոտյանը հիշատակեց, որ ԽՍՀՄ ժամանակահատվածում սկիզբ առած Արցախյան շարժումը գեոպոլիտիկ, աշխարհաքաղաքական շահերի հետևանք չէր․ «Որովհետև դժվար է հասկանալ, թե 1988 թվականի հունվար-փետրվար ամիսներին ինչ աշխարհաքաղաքական շահեր կային: Եթե անգամ կային, ապա ակնհայտ Արևմուտքից էին այդ շահերը, որովհետև Արցախյան շարժումը Բալթյան երկրների անկախացման կամ Վրաստանի ազգայնականների շարժման հետ միասին նպաստում էին ԽՍՀՄ փլուզմանը: Այս երեսունամյակը լավ առիթ է, որպեսզի մենք միջազգային հանրությանը, հատկապես քաղաքական գործիչներին հիշեցնենք, որ Արցախյան շարժումը գեոպոլիտիկ չէր, այն կրոնական չէր ընդհանրապես, այն ժողովրդական, ազգային շարժում էր: Այդպես էին այն որակում 1980-ականների ավարտին , և այն արժեք էր նաև Արևմուտքի աչքերում, որովհետև շարժման մեջ դրված էին ժողովրդավարական արժեքների մի խումբ: Պետք է հիշել, որ այդ ժամանակ Սովետական Մոսկվան չէր սատարում Սովետական Հայաստանին, նա ակնհայտորեն սատարում էր Սովետական Ադրբեջանին: Հետևաբար` այսօր Արցախյան շարժման ակունքները պետք է մաքրել, զտել, խորհրդարանական և հանրային դիվանագիտության մեջ պարբերաբար հիշատակել, որ Արցախյան շարժումը ժողովրդական, ազգային շարժում էր»,- նշեց նա:
13:25
13:05
12:45
12:22
11:33
11:09
10:33
09:56
09:46
09:35
09:22
09:12
09:00
22:13
21:38
20:02
17:37
17:13
17:08
16:08
| երկ | երք | չրք | հնգ | ուրբ | շբթ | կրկ | |
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | |||
| 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | |
| 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | |
| 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | |
| 27 | 28 | 29 | 30 | 31 | |||
09:46
09:35
09:22
09:12
09:00
09:56
09:43
09:32
09:15
09:01
10:01
09:46
09:36
09:26
09:13
09:01
09:45
09:33
09:17
09:01
09:19
09:01
09:36
09:28
09:55
09:32
09:15
09:02
09:46
09:32
09:16
09:01
09:01
09:45
09:34
09:18
09:02
09:56
09:42
09:33
09:02
09:56
09:42
09:34
09:16
09:02
09:52
09:42
09:35
09:16
