Հարաբերությունները կարգավորվում են զուտ անձնական հարթության մեջ. «Փաստ»

03.07.18 | 10:50

«Փաստ» օրաթերթը գրում է.

Ըստ էության, իրենց ձևավորման օրվանից մինչ այժմ մարզպետարաններն այդպես էլ չկայացան` որպես անկախ, գործուն և նպատակային կառույցներ: Անշուշտ, ժամանակին, երբ իրականացվում էր անկախ Հայաստանի նոր վարչատարածքային բաժանումը և ձևավորվում էին մարզերը, խնդիր էր դրված մարզային մակարդակում առավել նպատակային ու ակտիվ կառավարում իրականացնել:

Բովանդակության մեջ հենց արդյունավետ կառավարումն էր դրված մարզպետարանների ստեղծման հիմքում: Սակայն, ժամանակը ցույց տվեց, որ մարզպետարաններն այդպես էլ չձևավորվեցին ոչ որպես ինքնուրույն կառույց, ոչ էլ որպես արդյունավետ միջնորդ օղակ` տեղական ինքնակառավարման մարմինների և կառավարության միջև:

Մեծ հաշվով, ներկայումս անգամ ամենափոքր գյուղական համայնքի ղեկավարն ունի շատ ավելի լայն ինքնավարություն, լիազորություններ, գործառույթների շատ ավելի մեծ շրջանակ և, իհարկե, լեգիտիմություն, քան ցանկացած մարզպետ: Պատճառներն այստեղ մի քանիսն են:

Նախ պետք է շեշտենք, որ տեղական ինքնակառավարման մարմիններում համյանքի ղեկավարի պաշտոնն ընտրովի է. հենց միայն այս փաստը, նույնիսկ շրջանցելով ընտրությունների որակը, օժտում է համայնքի ղեկավարին լայն լեգիտիմությամբ, ինչը, բնականաբար, չի կարող ունենալ նշանակված որևէ պաշտոնյա:

Հաջորդն այն է, որ մարզպետարաններն ըստ էության չունեն սեփական բյուջե, չունեն կառավարում իրականացնելու այնպիսի լիազորություններ, ինչպիսիք նույն համայնքային ղեկավարները, ինչի արդյունքում էլ մարզպետարանի գործունեությունը դառնում է պարզապես ֆիկցիա:

Ներկայումս մարզպետարանների գործառույթներն ու նշանակությունն էլ ավելի մեծ կասկածների տակ են հայտնվում համայնքների խոշորացման գործընթացների ֆոնին: Այս խոշորացումների ընթացքում ձևավորվում են բավական խոշոր վարչատարածքային միավորներ, որոնց ղեկավարման մարմինն առնվազն լիազորությունների տեսանկյունից շատ ավելի ինքնուրույն է, քան մարզպետարանը:

Մարզպետարանների գոյության և գործունեության շուրջ նման խնդրահարույց կասկածներ չէին առաջանա, եթե, օրինակ, դրանք լինեին առավել համեստ աշխատակազմ, հստակ լիազորություններ ու գործառույթներ ունեցող և, իհարկե, կառավարության և տեղական ինքնակառավարման մարմինների միջև գործուն ու արդյունավետ կապ պահպանող ու զարգացնող օղակներ:

Սակայն ներկայումս ընդհանուր պատկերում նման իրավիճակ պարզապես չկա, իսկ մարզպետարան–համայնքի ղեկավար հարաբերությունները մեծամասամբ կարգավորվում են զուտ անձնական հարաբերությունների հարթության մեջ

Ավելին, ըստ էության յուրաքանչյուր մարզպետարան միջին հաշվով ունի ավելի քան 120 աշխատակից` գումարած մարզպետն ու փոխմարզպետները (պաշտոնական վիճակագրությամբ Հայաստանի բոլոր մարզպետարանների աշխատակիցների ընդհանուր թիվը անցնում է 1200–ը):

Փոխմարզպետների թեման յուրահատուկ քննարկման նյութ է, քանի որ պարզապես անհասկանալի է, թե ինչով են զբաղվելու նրանք: Ըստ էության, անգամ խորհրդարանական կառավարման համակարգում Հայաստանը պետք է ունենար ընդամենը երկու փոխվարչապետ, եթե հատուկ Կարեն Կարապետյանի համար չհորինվեր առաջին փոխվարչապետի պաշտոնը: Ի դեպ, հուսանք, ներկա իշխանությունները սա նկատի կունենան և կվերացնեն այդ արհեստական պաշտոնը և ընդհանրապես, բոլոր արհեստական պաշտոնները:

Սակայն վերադառնանք մեր խնդրին:

Բացի փոխմարզպետներից, անզեն աչքով էլ պարզ է, որ անորոշ գործառույթներ, սահմանափակ լիազորություններ ունեցող և սրանցով հանդերձ` սեփական բյուջե չունեցող կառույցի աշխատակազմի նման քանակը առնվազն տարակուսելի է: Թերևս սա լուրջ խնդիր է, որը վկայում է ուռճացված բյուրոկրատիայի մասին, ուստի այստեղ առավել քան տեղին է արմատական միջամտությունը` կամ մարզպետարանների լինելիության հարցը մեկընդմիշտ լուծելու, կամ այս կառույցը արմատական բարեփոխման ենթարկելու և արդյունավետ օղակ դարձնելու համար:

Շարունակությունը՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում