Իրան-Հայաստան-Եվրոպա տրանզիտ. հայտարարություն Գերմանիայում

01.02.19 | 19:39

Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը Գերմանիա կատարած այցի շրջանակում հանդիպելով Քյոլնի հայ համայնքի հետ հայտնել է, որ փետրվարի վերջին այց է կատարելու Իրան: Վարչապետ Փաշինյանն Իրան այցի հրավեր է ստացել դեռեւս թավշյա հեղափոխությունից հետո, երբ նրան շնորհավորել էր Իրանի նախագահ Հասան Ռոհանին:

Առանցքայինն իհարկե այն է, թե ինչ օրակարգ կունենա այցը: Այդ առումով հատկանշական է մի քանի հանգամանք: Նախ, Հայաստանի վարչապետն օրերս հայտարարեց, որ Հայաստանը կցանկանար, որպեսզի մեր երկրով անցներ տարանցիկ գազամուղ, որը գազը պայմանական Ա կետից կհասցներ Բ կետ:

Եթե կոնկրետացնենք այդ հայտարարությունը, ապա խոսք կարող է լինել Իրանի գազը Հայաստանի տարածքով Եվրոպա տեղափոխելու մասին: Հազիվ թե իրատեսական է դիտարկել որեւէ այլ տարբերակ, թեեւ հնարավոր է նաեւ խոսել թուրքմենական գազի մասին, ինչը սակայն կթվա ավելի վերացական: Բայց այստեղ իհարկե շատ կարեւոր է, թե ինչ է մտածում Եվոպան, Եվրոպայի առաջատարները, որովհետեւ Իրանի գազը Հայաստանի տարածքով կարող է տարանցվել միայն եվրոպական շուկայում պահանջված լինելու պարագայում:

Այդ համատեքստում էլ հատկանշական է, որ Իրան այցի մասին Նիկոլ Փաշինյանն ազդարարում է Գերմանիա այցի ընթացքում: Արդյոք Փաշինյանի գերմանական այցի օրակարգում եղել է իրանական գազի թեման: Միեւնույն ժամանակ, պետք է արձանագրել, որ Իրանի գազի Հայաստանի տարածքով տարանցումը դեպի Եվրոպա կարող է լինել լայն աշխարհքաղաքական ներուժ պարունակող նախագիծ, գործնականում իր ամբողջ «ճանապարհին» աշխարհքաղաքական վերափոխումների եւ անվտանգության միջավայրի դրական փոփոխության ազդեցությամբ: Միաժամանակ իհարկե այդ խնդիրը դիտարկելիս պետք է հասկանալ նաեւ, որ այն ակնհայտ դժգոհություն կառաջացնի Ռուսաստանում, Թուրքիայում ու Ադրբեջանում: Առանձին խոսակցության առարկա է ԱՄՆ հնարավոր վերաբերմունքը:

Իհարկե, առայժմ հնչել է միայն հայտարարություն, որ Հայաստանը դեմ չէ ունենալ տարանցիկ խողովակ:

Միաժամանակ, Գերմանիայի, Ֆրանսիայի եւ Մեծ Բրիտանիայի արտգործնախարարները հունվարի 31-ին հայտարարել են Իրան փող փոխանցելու նոր մեխանիզմի մասին՝ INSTEX , որը հատուկ նշանակության մեքենա է: Իրանի հետ բիզնես անող երեք երկրների ընկերությունները դրա շնորհիվ կունենան Իրան փող փոխանցելու հնարավորություն, չխախտելով ԱՄՆ պատժամիջոցները:

Այն կենտրոնացած է ԱՄՆ պատժամիջոցներին չվերաբերող հատվածների՝ դեղագործության, առողջապահական սարքավորումների եւ գյուղատնտեսական արտադրանքի վրա:

Կարո՞ղ է արդյոք Հայաստանը եւս օգտվել այդ հնարավորությունից, անհրաժեշտության դեպքում, որպես հայ-իրանական տնտեսական հարաբերության ճանապարհ՝ առանց ԱՄՆ պատժամիջոցները խախտելու: Ավելին, այստեղ հնարավոր է դիտարկել ընդհանրապես հարթակի տրամադրումը եվրոպական այն ընկերություններին, որոնք ունեն Իրանի հետ տնտեսական գործակցություն: Խոսքը Մեղրիում ազատ տնտեսական գոտու մասին է, միաժամանակ իհարկե Իրան-ԵՏՄ ազատ առետրի համաձայնագրի, որի արագ իրականացման հարցը Նիկոլ Փաշինյանը հունվարի 25-ին բարձրացրեց Մոսկվայում ԵՏՄ հանձնաժողովի առաջ ունեցած ելույթում:

Ի դեպ, մեկ այլ հետաքրքիր հանգամանք է այն, որ Եվրամիությունը Համաշխարհային բանկի հետ համատեղ ծրագրով նախատեսում է 13 միլիարդ եվրոյի ներդրում Արեւելյան գործընկերության անդամ երկրներում, որից Հայաստանի համար նախատեսվում է 700 միլիոն եվրոյից ավելի: Եվրամիության այդ մտադրության մեջ ներառված է նաեւ Մեղրիի սահմանային անցակետի արդիականացման ծրագիրը:

Այդ ամենն իհարկե Հայաստանի համար թե իրանական, թե եվրոպական ուղղությամբ աշխատանքային հնարավոր օրակարգերի շարքում է, իսկ հայ-իրանական օրակարգի առումով անշուշտ առանցքային հետաքրքրության հարցը թե Երեւանի, թե գուցե առավել եւս Թեհրանի համար արցախյան գոտում ստատուս-քվոյի եւ այդ առնչությամբ Երեւանի ինքնիշխան պատասխանատվության հարցն է: