Թուրքիայի հարաբերությունները ՆԱՏՕ-ի հետ փորձության են ենթարկվում Սիրիայում գործողության ընթացքում

14.10.19 | 20:14

Al Jazeera-ն վերլուծական է հրապարակել, որում անդրադառնում է Սիրիայում Թուրքիայի գործողության շրջանակներում ՆԱՏՕ-ի դաշնակիցների միջև հարաբերություններին, ՆԱՏՕ-ի դերակատարությանն ու անդամ երկրների շահերի բախմանը։

Ինչպես ասվում է հոդվածում, Սիրիայի հյուսիս-արևելքում քուրդ զինյալների դեմ Թուրքիայի ռազմական գործողության սկսելուց օրեր անց ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղար Յենս Ստոլտենբերգը նախազգուշացրեց Անկարային՝ տարածաշրջանը ապակայունացնելու մասին:

Ուրբաթ օրը Ստամբուլում Թուրքիայի պաշտոնատար անձանց, ներառյալ նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի հետ հանդիպումներից հետո Ստոլտենբերգը չկարողացավ դատապարտել Անկարայի այդ քայլը, բայց ասաց, որ Իսլամական պետությանը վերացնելու գլոբալ ջանքերը կարող են «վտանգվել», եթե գործողությունը շարունակվի:

«Թուրքիան մեծ տերություն է այս մեծ տարածաշրջանում, և մեծ ուժի հետ գալիս է նաև մեծ պատասխանատվությունը», -հայտարարել էր Ստոլտենբերգը:

Ի պատասխան՝ Թուրքիայի արտգործնախարար Մևլութ Չավուշօղլուն Ստոլտենբերգի հետ ասուլիսում ասաց. «Թուրքիան միշտ շատ զգայուն է եղել քաղաքացիական անձանց նկատմամբ»:

Չավուշօղլուն «հարձակում էր գործել» նաև միջազգային հանրության որոշ անդամների, այդ թվում՝ ՆԱՏՕ-ի մյուս դաշնակիցների նկատմամբ, որոնք քննադատության են ենթարկել «Խաղաղության ակունք» օպերացիան, ասելով, որ մի կողմից միջազգային հանրությունը նրանց անվանում է ահաբեկիչներ և գիտակցում իրենց մտահոգությունները, մյուս կողմից հավանություն չեն տալիս այս գործողությանը:

Անկարան սկսեց իր երկարատև գործողությունը հոկտեմբերի 9-ին Սիրիայի հյուսիս-արևելքում այն բանից հետո, երբ հոկտեմբերի 6-ին ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը ասաց, որ ամերիկյան զորքերը դուրս կգան տարածաշրջանից:

Թուրքիան ասում է, որ ցանկանում է ստեղծել 32 կիլոմետրանոց անվտանգ գոտի, որը կպաշտպանի երկիրը քրդական «ահաբեկչական» խմբավորումներից և ԻԼԻՊ-ից, և որտեղ նա կարող է բնակեցնել սիրիացի փախստականներին:

Անկարան Քրդական ժողովրդական պաշտպանության ստորաբաժանումները (YPG) համարում է որպես Քուրդիստանի աշխատավորական կուսակցության (PKK) մաս, որը 35 տարի շարունակ ապստամբություն է իրականացրել ընդդեմ Թուրքիայի, և համարվում է ահաբեկչական կազմակերպություն Թուրքիայի, ԱՄՆ-ի և ԵՄ-ի կողմից:

YPG-ն կազմում է Սիրիայի ժողովրդավարական ուժերի (SDF) հիմնական բաղադրիչը: Միլիցիան, որը ԱՄՆ դաշնակիցն էր, ԻՊ-ի դեմ վճռական պայքարում, ինչը պատճառներից մեկն է՝ ինչու երկրները, կառույցները և իրավապաշտպան խմբերը խստորեն քննադատում են Անկարայի գործողությունը:

Վերջին տարիների ընթացքում ՆԱՏՕ-ի նկատմամբ Թրամփի գաղջ վերաբերմունքի պատճառով Բրյուսելում վստահությունը ցածր է:

ՆԱՏՕ-ում Իտալիայի նախկին մշտական ներկայացուցիչ Ստեֆանո Ստեֆանինին «Al Jazeera»-ին ասել է, որ դաշինքն «անզոր» էր Սիրիայում Թուրքիայի գործողությունները ղեկավարելու հարցում՝ առանց ԱՄՆ-ի աջակցության:

«Ստոլտենբերգը թույլ ձեռքով է խաղում։ ՆԱՏՕ-ն ոչինչ չի կարող անել այս բանավոր նախազգուշացումներից բացի», - ասել Ստեֆանինին, հավելելով, որ նախկինում էլ Թուրքիան մարտահրավեր է նետել ՆԱՏՕ-ին և որը «գործում է դաշինքի մյուս անդամների բոլոր խորհուրդների դեմ»:

ՆԱՏՕ-ն նախկինում ստիպված է եղել մեղմել ներքին լարվածությունը անդամների միջև, սակայն այժմ, առկա ճգնաժամի պայմաններում Թուրքիայի և ՆԱՏՕ-ի այլ անդամների միջև բախումները ջրի երես են դուրս գալիս։ Օրինակ, Ֆրանսիան, Նորվեգիան, Գերմանիան, Ֆինլանդիան, Նիդերլանդները հայտարարել են, որ դադարեցնում են զենքի վաճառքը Թուրքիային:
Էրդողանի՝ Եվրոպան 3,6 միլիոն միգրատներով ողողելու սպառնալիքներից հետո Հունաստանի վարչապետը կոչ է արել ՆԱՏՕ-ին՝ ծովային պարեկություն սահմանել Էգեյան ծովում:

Բրատիսլավայի Կոմենիուսի համալսարանի Թուրքիա և Մերձավոր Արևելքի վերլուծաբան Լյուսիա Յարը հայտարարել է, որ Էրդողանի համար առաջնային գերակայություն է Սիրիայում առաջխաղացումը, քան արևմտյան դաշնակիցների հետ դիվանագիտական հարաբերությունների պահպանումը:

«Ներքին խնդիրները, ներառյալ սահմաններում գտնվող քրդերը, շատ ավելի մեծ նշանակություն ունեն հասարակության շրջանում, քան Արևմուտքի հետ կապված համագործակցությունը», - ասել է Լյուսիա Յարը:

Այն բանից հետո, երբ ԱՄՆ-ը զորքերը դուրս բերեց սահմանային տարածքից, այն Թուրքիային պատասխանատվություն տվեց տարածաշրջանում ԻԼԻՊ-ի դեմ պայքարելու համար։

Ըստ Բրեդֆորդի համալսարանի խաղաղության ուսումնասիրությունների կենտրոնի և Օքսֆորդի գլոբալ անվտանգության հետազոտական խմբի խորհրդատու Փոլ Ռոջերսի,Ստոլտենբերգի պնդումը, որ ԻԼԻՊ-ը կարող է փորձել օգտագործել Թուրքիայի հարձակողական գործողությունների արդյունքում կայունության բացակայությունը, տրամաբանական է։

«Իրականում այն գաղափարը, որ ԻԼԻՊ-ը վերացել էր, անիմաստ է: Խումբը դեռ շատ ակտիվ է, մասնավորապես Իրաքում: Միանգամայն խելամիտ է ասել, որ Թուրքիայի միջամտության արդյունքում մենք կարող ենք տեսնել ԻԼԻՊ-ի հարություն առնելը», - ասել է Ռոջերսը Al Jazeera-ին՝ հավելելով, որ գործողությունը կարող է հանգեցնել այդ տարածքում ավելի շատ զինյալների հայտնվելուն։

Թուրքիայի ազդեցությունը ՆԱՏՕ-ում նշանակալի է. այն ունի երկրորդ մեծ բանակը դաշինքում և քաջատեղյակ է Մերձավոր Արևելքի ռազմական գործողություններին։

«Անկարան, կարծես թե, տեղյակ է ՆԱՏՕ-ի կողմից այս ճգնաժամում լծակների բացակայության մասին և դրանով փորձում է առաջ տանել իր աշխարհաքաղաքական շահերը, որոնք ներկայումս տարբերվում են Ատլանտյան դաշինքի շահերից», - ասում է Էլեոնորա Արդեմագնին՝ ՆԱՏՕ-ի Պաշտպանական քոլեջի հիմնադրամի (NDCF) Ծոցի հարցերով վերլուծաբանն ու Իտալիայի Միջազգային քաղաքական հետազոտությունների ինստիտուտի (ISPI) դոցենտը:

Արդեմագնին նշել է, որ ՆԱՏՕ-ն պետք է նայի, թե ինչպես է Թուրքիայի առաջխաղացումը ավելի լայնորեն ազդում տարածաշրջանի վրա, քանի որ գործողությունը կարող է թուլացնել Սիրիայի և Իրաքի սահմանին ԻԼԻՊ-ի նկատմամբ ճնշումը։

Ի տարբերություն ՄԱԿ-ի և ԵՄ-ի, ՆԱՏՕ-ում չկա որևէ պետության անդամակցությունը չեղարկելու մեխանիզմ: Այս ոլորտում ցանկացած բարեփոխում հնարավոր կլինի միայն ՆԱՏՕ-ի պայմանագիրը փոփոխելու միջոցով. քայլ, որը կպահանջի անդամների կողմից միաձայն աջակցություն, ինչին երբեք Թուրքիան չի համաձայնի:

«ԱՄՆ-ի աջակցության բացակայությունը բացահայտեց ՆԱՏՕ-ի փխրունությունն իր աշխարհաքաղաքական ազդեցության տեսանկյունից, և առանց Թրամփի աջակցության՝ դաշինքը կորցնում է իր ամուր հիմքը, քանի որ ԱՄՆ-ը իսկապես միակ երկիրն է, որը կարող է բավարար ճնշում իրականացնել Էրդողանի վրա», - ասում է Ստեֆանինին։

Փոլ Ռոջերսը ևս գտնում է, որ ՆԱՏՕ-ն չի կարող ղեկավարել Թրամփին, իսկ «Ստոլտենբերգն էլ շատ քիչ բան կարող է անել»:

Արդեմագնին էլ կարծում է, որ ՆԱՏՕ-ի գործընկեր երկրի՝ Ռուսաստանի հնարավոր ներգրավվածությունը այդ տարածքում կարող է ստիպել ԱՄՆ-ին վերանայել իր ռազմավարությունը, որը հինգշաբթի ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդում ԱՄՆ-ի հետ միասին, վետո դրեց Ֆրանսիայի, Գերմանիայի, Բելգիայի, Բրիտանիայի և Լեհաստանի կողմից Թուրքիայի գործողությունը դատապարտող հայտարարության վրա:

«Ռուսաստանը կարող է հետագայում բարելավել իր ռազմավարական ազդեցությունը ենթաշրջանում՝ լրացնելով ամերիկյան անվտանգության վակուումը և իրեն ներկայացնելով որպես առաջին բրոքեր՝ սիրիական քրդերի և Ասադի ռեժիմի միջև։ Իսկ վերջում, Սիրիայում Թուրքիայի ռազմական միջամտությունը ձեռնտու է Ռուսաստանին, և դա վատ սցենար է ՆԱՏՕ-ի համար»,-եզրակացրել է Արդեմագնին։