Հայաստանի տնտեսական աճի վերաբերյալ կանխատեսումները վերանայվել են: Մասնավորապես, եթե 2021 թ. համար բյուջեի նախագծով կանխատեսվում էր 3.2 տոկոս տնտեսական աճ, ապա հիմա կանխատեսվում է 6 տոկոս: Երեկ այս մասին կառավարության նիստում հայտարարեց վարչապետի պաշտոնակատար Նիկոլ Փաշինյանը:
«Կարեւոր է, որ մենք այդ ցուցանիշներին զուգահեռ բավականին հաջող իրականացնում ենք պետական բյուջեի եկամտային մասի հավաքագրումները եւ այդ առումով ունենք կիսամյակի գերակատարում»,- հավելեց Փաշինյանը:
ՊԵԿ նախագահ Էդվարդ Հովհաննիսյանն էլ ասաց, որ առաջին կիսամյակի (հունվար-հունիս) ընթացքում հարկային եկամուտների հավաքագրումը կազմել է 750.2 մլրդ դրամ, մինչդեռ ճշտված ծրագրային ցուցանիշով նախատեսված էր հավաքագրել 697.7 մլրդ դրամ: Այսինքն՝ գերակատարումը կազմել է 52.5 մլրդ դրամ կամ 7.5 տոկոս: 2020թ. նույն ժամանակաշրջանում ՊԵԿ-ը հավաքագրել էր 680.3 մլրդ դրամ, 2019թ.՝ 713.4 մլրդ դրամ, իսկ 2018թ.՝ 572.9 մլրդ դրամ:
Միեւնույն ժամանակ, 2021-ի առաջին կիսամյակում հարկ վճարողներին եւ ֆիզիկական անձանց վերադարձվել է 83.8 մլրդ դրամ: Համեմատության համար նշենք, որ 2020-ի նույն ժամանակահատվածում հարկ վճարողներին վերադարձվել էր 65 մլրդ, 2019-ին՝ 52 մլրդ, իսկ 2018-ին 49 մլրդ դրամ:
ՀԺ-ն հարկային հավաքագրումների աճի մասին զրուցել է ՊԵԿ նախագահի առաջին տեղակալ Ռաֆիկ Մաշադյանի հետ:
- Պարոն Մաշադյան, ինչպե՞ս եք գնահատում հարկային հավաքագրման կիսամյակային ցուցանիշը:
- Կարծում եմ՝ ճիշտ չի լինի, որ ՊԵԿ-ը գնահատական տա իր հավաքագրած եկամուտների վերաբերյալ: Կարող եմ ասել, որ ՊԵԿ-ը չի կարող բավարարված լինել առկա հարկային եկամուտների հավաքագրմամբ, քանի որ համոզված եմ, որ ինչպես ցանկացած երկրում, այնպես էլ Հայաստանում կա ստվերային շրջանառություն: Այդ ստվերային շրջանառության հետեւանքով կան հարկային եկամուտների կորուստներ: ՊԵԿ-ը ամենօրյա աշխատանքով ձգտում է մաքսիմում կրճատել ստվերային շրջանառության կշիռը ընդհանուր հայտարարագրված շրջանառության մեջ:
- Սա հարկային վարչարարության ուժեղացմա՞ն, թե՞ տնտեսության ակտիվության արդյունք է:
- Ես կարծում եմ, ավելի կարեւոր գործոն կա, որը չնշեցիք՝ դա հարկ վճարողների վերաբերմունքն է հարկերի ճիշտ հայտարարագրման եւ բյուջե վճարման հետ կապված: Կարծում եմ, որ ամենակարեւորը դա է: Ինչ վերաբերում է ձեր նշած գործոններին. հարկային եկամուտների աճը պայմանավորված է երկուսով էլ: ՊԵԿ-ը թիրախային է համարում վարչարարության այն ուղղությունը, որը ենթադրում է ոչ թե հարկային անկարգապահության բացահայտում եւ պատժամիջոցներ, այլ ավելի շատ հարկային չարաշահումների կանխարգելում եւ աջակցում, որպեսզի բիզնեսը ճիշտ հայտարարագրի իր եկամուտները եւ ժամանակին վճարի հարկերը: Իսկ տնտեսական աճի առումով՝ մենք ունենք փաստեր, որ անհերքելի կերպով ապացուցում են՝ կա աշխուժացում: Մենք ունենք կատարված գործարքների ավելացում, խոսքը ՀԴՄ կտրոնների քանակի եւ դուրս գրված հաշվարկային փաստաթղթերի կամ հարկային հաշիվների քանակի մասին է: Եթե 2021-ի առաջին կիսամյակը համեմատում ենք 2020-ի նույն ժամանակահատվածի հետ՝ ունենք մոտավորապես 50 մլն գործարքի ավելացում, որը գումարային արտահայտությամբ կազմում է ավելի քան 658 մլրդ դրամ: 2019-ի համեմատ էլ գործարքների թիվն ավելի է մոտավորապես 51.5 մլն հատով եւ շուրջ 665 մլրդ դրամով:
- Խոսեցիք բիզնեսի վարքագծի փոփոխության մասին, որպես հարկային ոլորտում երկարամյա փորձ ունեցող մարդ՝ այդ փոփոխությունն ինչո՞վ եք պայմանավորում:
- Նախ ասեմ, որ հարկ վճարողների վարքագծի փոփոխությունը անընդհատ դրական միտում ունի: Բայց, իհարկե, վարքագծի թռիչքային փոփոխությունը տեղի է ունեցել 2018 թվականի կեսերից հետո, որի պատճառը բոլորը գիտեն:
- Պարո՛ն Մաշադյան, վերջին տարիներին ՊԵԿ-ի վարքագծում փոփոխություններ եղե՞լ են: Նախկինում գործարարները շատ էին դժգոհում կոշտ վարչարարությունից:
- Կարծում եմ՝ դրա հայելին մամուլն է. նախկինում շատ էին բողոքները ՊԵԿ-ի գործողություններից, հիմա համենայնդեպս ինձ շատ քիչ տեղեկություններ են հասնում, որ հարկային մարմինը կոշտ գործողություններ է անում: Այստեղ էական նշանակություն ունի Հարկային օրենսգրքի ուժի մեջ մտնելը, որով 2018 թվականից հարկային եկամուտներ են համարվում հարկային հաշվարկներում արտացոլված բյուջե վճարման ենթակա գումարները:
Իսկ նախկինում հարկային եկամուտներ էին համարվում փաստացի կատարված վճարումները. հարկ վճարողների հիմնական բողոքի պատճառն այն էր, որ հարկային մարմինները ստիպում էին հասանելիքից ավելի վճարումներ կատարել բյուջե, այսինքն՝ գերավճարներ: 2018 թ. հետո օրենսդրորեն բացառված է, որ հարկ վճարողն ավելի շատ վճարի, քան հաշվարկով առաջացած վճարումն է, քանի որ դրա իմաստը չկա, դա հարկային եկամուտ չի համարվում: Ստուգումների առումով եւս ունենք էական փոփոխություններ եւ ենթադրում եմ, որ այդ դրական փոփոխությունը պայմանավորված է ՊԵԿ-ի կողմից ավելի թիրախային գործողություններ իրականացնելու հետ: Ես նշեցի նաեւ, որ մեր հիմնական ուղղությունը հարկային չարաշահումների կանխարգելումն է: Այսինքն հարկ վճարողների մեծամասնության մոտ առկա խնդիրը նախօրոք տեղեկացնում ենք՝ ծանուցման տեսքով, հանդիպումների կամ զանգերի միջոցով: Ասում ենք՝ ձեզ մոտ տեսնում ենք ՀԴՄ շահագործման կանոնների խախտում, ենթադրում ենք, որ դուք ՀԴՄ-ներն ամբողջական չեք տրամադրում: Հետո, երբ մենք գործողություն ենք անում՝ տվյալ հարկ վճարողն արդեն բարոյական առումով էլ ճիշտ չի լինի, որ ՊԵԿ-ի գործողություններից դժգոհի:
- Մինչեւ տարեվերջ ՊԵԿ-ը կկարողանա՞ գերակատարված գումարը կրկնապատկել, թե՞ պետք է ակնկալել միայն ծրագրով նախատեսված ցուցանիշների ապահովում:
- Ճիշտ է, կիսամյակային ծրագրային ցուցանիշի նկատմամբ ունենք 52.5 մլրդ դրամ գերակատարում, բայց կա Կառավարության որոշում, որով 30 մլրդ-ով արդեն իսկ ավելացվել է տարեկան նախատեսվող հավաքագրումը: Տարվա սկզբին ունեցել ենք բյուջեով նախատեսված 1 տրլն 440 մլրդ դրամի հավաքագրման կանխատեսում: Առաջին եռամսյակի ավարտից հետո տարեկան ծրագիրն ավելացվեց եւս 40 մլրդ դրամով, իսկ հիմա եւս 30 մլրդ-ով ավելացվել է սպասվելիք հարկային եկամուտները եւ այն կազմում է 1 տրլն 511 մլրդ դրամ: Թե տարվա կտրվածքով այդ գումարից ինչքան ավելի կհավաքագրվի՝ կդժվարանամ ասել, քանի որ ամեն դեպքում հարկերի գեներացումը կախված է տնտեսությունից, բայց գրեթե վստահ եմ, որ ծրագրային ցուցանիշը կկատարվի:
- Որպես տնտեսագետ կարո՞ղ եք ասել՝ ինչո՞վ է պայմանավորված տնտեսական աճի գրեթե կրկնակի վերանայումը:
- Տնտեսությունը շնչող օրգանիզմ է եւ գնահատական տալ տարվա սկզբին ու բացարձակապես համարել, որ դա ճշգրիտ է եւ շեղումներ չեն լինելու՝ ուղղակի հնարավոր չէ: Կարծում եմ, որ տնտեսության վիճակը 2021-ի առաջին կիսամյակի ընթացքում բավարար հիմքեր են տալիս ենթադրելու, որ մենք ունենալու ենք տնտեսական աճի բարձր ցուցանիշ՝ ինչպես վերանայվել է:
21:38
21:19
21:02
16:51
16:35
16:19
16:06
14:01
13:53
13:34
13:19
13:05
10:02
16:28
16:06
15:44
15:18
13:38
13:27
13:04
13:05 05.08.25
13:34 05.08.25
14:01 05.08.25
13:53 05.08.25
13:19 05.08.25
21:19 05.08.25
16:06 05.08.25
16:19 05.08.25
| երկ | երք | չրք | հնգ | ուրբ | շբթ | կրկ | |
| 1 | 2 | 3 | |||||
| 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | |
| 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | |
| 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | |
| 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 | |
09:44
09:23
09:02
09:28
09:13
09:34
09:18
09:03
09:55
09:48
09:36
09:28
09:02
09:55
09:49
09:35
09:18
09:02
09:19
09:02
09:49
09:34
09:18
09:03
09:55
09:42
09:35
09:17
09:02
09:45
09:35
09:27
09:09
09:53
09:45
09:36
09:28
09:15
09:02
10:02
09:52
09:44
09:35
09:17
09:02
09:55
09:44
09:33
09:23
09:03
