Կովկասագետ և Regnum գործակալության խմբագիր Ստանիսլավ Տարասովն ադրադարձել է Թուրքիայի ԱԳ նախարար Մևլյութ Չավուշօղլուի՝ CNN Türk հեռուստաալիքին տված հարցազրույցին, որի ժամանակ վերջինս խոսել էր Հայաստանի հետ հարաբերությունների կարգավորման մասին. «Այդ հարցում մենք խոհրդակցում ենք Ադրբեջանի հետ, թե ինչ քայլեր կարող ենք ձեռնարկել, մենք արդեն հայտնել են, որ կպատասխանենք Հայաստանի կողմից արվող դրական քայլերին»:
Տարասովն ընդգծում է, որ ինչպես Անկարան, այնպես էլ Երևանը հայտարարել են, որ «դրական ազդակներ» են ստացել տարածաշրջանում խաղաղություն հաստատելու համար: Այս մասին օգոստոսի վերջին հայտարարել էր նաև ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը:
«Հենց այդ փաստն արդեն վկայում է, որ Թուրքիան և Հայաստանը, գուցե, ինչ-որ փակ երկխոսություն են սկսել՝ երրորդ կողմի միջնորդությամբ՝ հավանաբար, Վրաստանի: Այս առումով, շատ փորձագետներ ուշադրություն են հրավիրել այն հանգամանքի վրա, թե ինչ մանրամասնությամբ է Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը պատասխանել լրագողների հարցերին Հայաստանի հետ հարաբերությունների կարգավորման մասին՝ նշելով, որ «Հայաստանը պետք է ճանաչի Ադրբեջանի և Թուրքիայի տարածքային ամբողջականությունը», որ «պատմությունը չպետք է խոչընդոտ լինի այդ ճանապարհին», «միակողմանի մեղադրանքների փոխարեն պետք է հաշտությանն ուղղված մոտեցումներ դրսևորել»: Երևանի գործողությունների հերթականությունն, ըստ թուրքական կողմի, կայանում է նախ Բաքվի հետ խաղաղ պայմանագիր կնքելու, ապա Անկարայի հետ հարաբերությունների վերականգման մեջ»,- նկատում է քաղաքագետը:
Վերջինս նշում է, որ չմեկնաբանելով Էրդողանի առաջ քաշած պայմանները՝ հարկ է ընդունել, որ առաջարկված սխեմայում տրամաբանություն կա. Հայաստանի և Ադրբեջանի հարաբերություններն առանձին թեմա է, ինչպես և Հայաստանի հարաբերությունները Թուրքիայի հետ: «Դա խոսում է այն մասին, որ Թուրքիան հետ է կանգնել 2009 թվականի Ցյուրիխյան բանաձևից, երբ կանգնած էր Հայաստանի հետ հարաբերությունները կարգավորելու շեմին՝ շրջանցելով Ադրբեջանին: Այն ժամանակ պատճառը Եվրամիության հետ հարաբերությունները կարգավորելու միտումն էր»,- նկատում է Տարասովը՝ վկայակոչելով բրիտանական The Economist պարբերականի վերլուծությունը: Ըստ այն ժամանակ Թուրքիայի ԱԳ նախարար Ահմաթ Դավութօղլուի՝ «գործընթացը չեղարկվեց երեք երկրում ազգայնականների արձագանքի պատճառով»:
«Այժմ իրավիճակը փոխվել է, հատկապես Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմից հետո: Արևմուտքից ինչ-որ կոչեր չեն հնչում Թուրքիային Հայաստանի հետ հաշտվելու համար, ինչպես նաև Թուրքիայի կողմից ձգտում չի նկատվում Անդրկովկասում առաջ տանելու Արևմուտքի շահերը»,- նշում է Տարասովը՝ հավելելով, որ Անկարայի հետ հարաբերությունների կարգավորման հարցում որպես միջնորդի Երևանը տեսնում է Ռուսաստանին, իսկ Անկարան՝ Բաքվին: Էրդողանն ու Ալիևն առաջ են քաշում նաև «3+3» ձևաչափը (Հայաստան-Վրաստան-Ադրբեջան-Ռուսաստան-Իրան-Թուրքիա), որի նպատակն, ըստ փորձագետի, ակնհայտ է. ստեղծել կառույցներ, որոնք առաջին դեպքում տարածաշրջանի խնդիրները կլուծեն բացառապես տարածաշրջանային երկրների ջանքերով, և երկրորդ դեպքում՝ առանց արևմուտքի միջամտության: Միևնույն ժամանակ Ադրբեջանն ու Թուրքիան Հայաստանի առաջ Բաքվից դեպի Նախիջևան «միջանցք» տրամադրելու պայման են դնում: Բացի այդ, Անկարան կարծում է, որ միայն այսպես կոչված՝ «Զանգեզուրի միջանցքի» ապաշրջափակման հարցում առաջխաղացումը կարող է ապահովել Երևանի հետ երկխոսությունը:
Այս հարցին հոկտեմբերի 28-ին կայաված ճեպազրույցում անդրադարձել է ՌԴ ԱԳՆ խոսնակ Մարիա Զախարովան՝ ասելով, որ «Անդրկովկասում տրանսպորտային հաղորդակցությունների ապաշրջափակման համար օպտիմալ ձևաչափը եռակողմ աշխատանքային խումբն է՝ ՌԴ, Ադրբեջանի և Հայաստանի փոխվարչապետերի մասնակցույամբ, որն ստեղծվել է 2021 թվականի հունվարի 11-ի եռակողմ գագաթնաժողովի արդյունքում»:
Հոդվածագիրը շեշտում է, որ ռուսական կողմը չի կիրառում «Զանգեզուրի միջանցք» արտահայտությունը, որն արձանագրված էլ չէ 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի համաձայնագրում: Այդ փաստաթղթի 9-րդ կետում նշվում է, որ տարածաշրջանում վերականգնվում են բոլոր տնտեսական և տրանսպորտային հաղորդակցությունները, Հայաստանն ապահովում է Ադրբեջանի արևմտյան շրջանների և Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետության միջև տրանսպորտային հաղորդակցության անվտանգությունը:
Այնպես որ «Զանգեզուրի միջանցքի» մասին խոսում են միայն Բաքուն և Անկարան: Ինչ վերաբերում է Երևանին, ապա նա սկզբունքորեն դեմ չի հանդես գալիս Ադրբեջանի և Նախիջևանի միջև հաղորդակցություններին: Երևանին, ըստ փորձագետի, դուր չի գալիս Բաքվի առաջարկած տարբերակը՝ Իրանի հետ սահմանին գտնվող Մեղրիի ճանապարհով: Կան այլընտրանքներ, օրինակ՝ Ակստաֆա-Իջևան-Դիլիջան-Նախիջևան «հյուսիսային երկաթուղային ճանապարհը»: Դրա համար անհրաժեշտ է վերանորոգել իջևանյան հատվածը (10 կմ), որով էլ Ռուսաստանից դեպի Թուրքիա երկաթուղային ճանապարհը 350 կմ-ով կկրճատվի, քան առաջարկվում է «Զանգեզուրի միջանցքով»: Հայաստանը կկարողանա երկաթուղային գիծ կառուցել, որը թույլ կտա Նախիջևանով դուրս գալ սևծովյան նավահանգիստներ:
Հեղինակը հիշեցնում է, որ սեպտեմբերի վերջին Երևան ժամանած ՌԴ փոխվարչապետ Ալեքսեյ Օվերչուկը հայտարարել էր, որ Ադրբեջանի և Նախիջևանի միջև Հայաստանի տարածքով միջանցք ստեղծելու հարցը չի քննարկվում, այլ «քնարկվել է Անդրկովկասում տնտեսական, տրանսպորտային ուղիների ապաշրջափակման հարցը»:
«Ինչպես կարծում են փորձագետները, ներկա պահին ստեղծված իրադրության պայմանում նախագծի կոմերցիոն շահերն ավելի ակնհայտ են, քան աշխարհաքաղաքական: Միևնույն ժամանակ թուրքական շահերի աճող ակտիվությունը Ադրբեջանում ենթակառուցվածքների զարգացման գործում խոսում է այն մասին, որ Էրդողանը փորձում է հնարավորինս ամուր կապել Բաքվին համատեղ պարտավորվածությունների շրջանակում: Իսկ Ադրբեջանում ենթադրում են, որ Անկարայի հետ կապերի ամրապնդումը երաշխիք է այն բանի, որ տարածաշրջանային խոշոր խաղացողի ներկայությունը կնվազեցնի ռազմաքաղաքական վտանգները: Ռազմավարական առումով Բաքուն նախադրյալներ է ստեղծում տարածաշրջանում առավել պայթյունավտանգ և խոշոր հակամարտությունների համար»,-նշում է Տարսովը:
Կովկասագետը հավելում է, որ Մոսկվային անհրաժեշտ է հարմարվել նոր իրականությանը և սկսել Հայաստանում և Ադրբեջանում իր ազդեցությունը և շահերը հասցնել առավել որակյալ մակարդակի, որպեսզի Անդրկովկասում տնտեսական և հաղորդակցական կապերի ապաշրջափակման գաղափաը փակուղի չմտնի:
«Հաղորդակցական ծրագրերի գործնական իրականացումը հնարավոր է միայն նախ Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև, այնուհետև Թուրքիայի և Հայաստանի միջև փոխհարաբերությունների կարգավորման պարագայում կամ միաժակաման: Դա անելը հեշտ չի լինի, սակայն անել պետք է»,- եզրափակում է քաղաքագետը:
19:33
19:03
18:49
18:34
18:10
09:19
09:01
17:54
17:32
17:16
17:02
16:51
16:35
15:06
13:21
13:15
13:01
12:45
12:21
12:03
09:01 21.10.25
09:28 21.10.25
13:21 21.10.25
09:36 21.10.25
17:54 21.10.25
17:16 21.10.25
09:14 21.10.25
10:05 21.10.25
| երկ | երք | չրք | հնգ | ուրբ | շբթ | կրկ | |
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | |||
| 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | |
| 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | |
| 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | |
| 27 | 28 | 29 | 30 | 31 | |||
09:19
09:01
09:36
09:28
09:55
09:32
09:15
09:02
09:46
09:32
09:16
09:01
09:01
09:45
09:34
09:18
09:02
09:56
09:42
09:33
09:02
09:56
09:42
09:34
09:16
09:02
09:52
09:42
09:35
09:16
09:02
09:45
09:22
09:14
09:02
09:46
09:31
09:26
09:14
09:01
09:55
09:41
09:30
09:26
09:16
09:02
09:54
09:44
09:32
09:15
