Ակնկալվում է, որ 2015թ. Վիեննայում կնքված միջուկային պայմանագիրը կվերանայվի, բայց կասկածում եմ, որ լուրջ փոփոխություններ կատարվեն՝ չեմ կարծում, թե Իրանը կհամաձայնի պայմանագրում ներառել նաեւ իր հրթիռաշինական ծրագիրը: Նման կարծիք NEWS.am-ի հետ զրույցում հայտնեց ԳԱԱ Արեւելագիտության ինստիտուտի Իրանի բաժնի վարիչի պաշտոնակատար, իրանագետ Գոհար Իսկանդարյանը՝ անդրադառնալով նոյեմբերի վերջին Վիեննայում Իրանի միջուկային համաձայնագրի հարցով բանակցությունների վերսկսմանը:
«2015թ. Վիեննայում երկար տարիների բանակցություններից հետո կողմերը, ի վերջո, կարողացան գալ համաձայնության, որը, փաստացի, երկու կողմին էլ ձեռնտու էր: Համաձայնագիրն Իրանի՝ ուրան հարստացնելու իրավունքի մասին էր, քանի որ վերջինը դեռ 1960-ականներին կնքել էր Միջուկային զենքի չտարածման պայմանագիրը, որով իրավունք էր ձեռք բերել «Խաղաղ ատոմ» ծրագրի շրջանակում ուրան հարստացնել: 2015թ. որոշվեց Իրանի կողմից խաղաղ նպատակներով ուրան հարստացնելու ծավալը նվազեցվեց մինչեւ 3.2%-ի, որն էլ Իրանի զիջումն էր: Բայց երբ ԱՄՆ-ում իշխանության եկավ Դոնալդ Թրամփը, նոր մոտեցումներ առաջ քաշեց՝ նշելով, որ միայն ուրանի հարստացման նկատմամբ պատժամիջոցներ կիրառելն ու այդ շրջանակում համաձայնագիր կնքելը սխալ էր, եւ որ պետք է պայմանագիր կնքվեր նաեւ Իրանի հրթիռաշինության ծրագրի վերաբերյալ, որով ամբողջովին թափանցիկ կդառնար Իրանի միջուկային ծրագիրը: Իրանը, սակայն, նշել է բազմիցս, որ հրթիռաշինությունն իր սուվերեն իրավունքն է, ինչպես աշխարհի ցանկացած անկախ պետություն, եւ որեւէ կերպ պարտավորված չէ հրթիռաշինության հարցով եւս պայմանագիր կնքել: Իրանի դիրքորոշումն այս հարցում խիստ ընդգծված է եղել: ԱՄՆ հաջորդ նախագահը՝ Բայդենը, նշում է, որ ամեն ինչ արվելու է Վիեննայի պայմանագրին վերադառնալու համար, որը, փաստացի, կնքվել էր Օբամայի նախագահության շրջանում, երբ Բայդենն էր ԱՄՆ փոխնախագահը: Ակնկալվում է, որ պայմանագիրը կվերանայվի, բայց որ լուրջ փոփոխություններ կկատարվեն, փոքր-ինչ կասկածում եմ. Խոսքը հրթիռաշինության մասին է, եւ չեմ կարծում, որ Իրանը կհամաձայնի այդ համաձայնագրում ներառել նաեւ հրթիռաշինության հարցը եւ այն դնել միջազգային ուսումնասիրողների ուշադրության կենտրոնում: Կարծում եմ՝ կվերանայեն խնդիրները՝ ուշադրության կենտրոնում պահելով ուրանի հարստացման ծրագիրը»,- նկատեց իրանագետը:
Հարցին՝ եթե Իրանը հրաժարվի նոր պայմանավորվածությունների առարկա դարձնել իր հրթիռաշինության ծրագիրը, որքանո՞վ է հավանական, որ բանակցությունները փակուղում հայտնվեն, իրանագետը նկատեց. «Քանի որ 2015թ-ին Օբամայի կառավարման օրոք էր կնքվել միջուկային համաձայնագիրը, իսկ ԱՄՆ փոխնախագահը Բայդենն էր, դա ինձ հույս է ներշնչում, որ նա, այնուամենայնիվ, կրել է այդ գաղափարներն իր մեջ ու գտել է, որ դա լավագույն եւ հնարավոր տարբերակն է՝ ունենալ Իրանի հետ պայմանագիր: Հուսով եմ, որ նոր փոփոխություններ չեն կատարվի, հակառակ դեպքում դա, այո, կտանի փակուղային իրավիճակի»:
Իսրայելից բարձր մակարդակով վերջին ամիսներին անընդհատ ահազանգում են, որ Իրանը մոտ է միջուկային զենք ստեղծելուն: Իսկանդարյանի դիտարկմամբ՝ իսրայելական կողմը միշտ է նման հռետորաբանությամբ հանդես եկել:
«Եթե նայեք 15-20 տարի առաջ Իսրայելի իշխանությունների հայտարարությունները, ապա նույնն են ասել նաեւ այդ ժամանակ, անընդհատ նշել, որ Իրանը մոտ է կարմիր գծին, եւ եթե հենց հիմա չհարվածեն Իրանին ու չկանգնեցնեն, ապա Իրանը մեկ-երկու տարում միջուկային զենք է ստեղծելու: Իսրայելն ամեն կերպ փորձում է օգտագործել իր ազդեցությունը, նաեւ՝ ԱՄՆ-ի հետ իր կապերը, փորձում է դրանք օգտագործել Իրանի դեմ: Ավելին, ՄԱԳԱՏԷ-ն՝ աշխարհում միջուկային ոլորտի հիմնական ուսումնասիրող մարմինը, մի քանի անգամ կատարել է ուսումնասիրություններ եւ հայտարարել՝ չունեն հստակ փաստեր, որ Իրանը գնում է միջուկային զենքի ստեղծման ճանապարհով, հակառակ դեպքում Իրանի հետ չէին գնա նման համաձայնագրի, փոխարենն ավելի կոշտ քայլեր կձեռնարկեին վերջինի նկատմամբ: Հստակ փաստեր ու փաստաթղթեր չկան այս առումով: Անգամ Իսրայելի նախկին վարչապետ Նեթանյահուն գրեթե կես տոննա փաստաթղթեր էր հավաքել ու ցուցադրում, թե ինչպես է Իրանը զարգացնում միջուկային իր ծրագիրը, սակայն դրանք հավատ չընծայող փաստաթղթեր դուրս եկան, որեւէ գործողություններ դրանից հետո Իրանի դեմ չհետեւեցին: Իսրայելն իր ձեռքի տակ եղած բոլոր գործիքներն օգտագործելու է Իրանի դեմ»,- նշեց Իսկանդարյանը:
Իսկանդարյանը նկատում է՝ Իրանը հիմա միայն ԱՄՆ-ի կողմից սահմանված պատժամիջոցներ տակ է, այնպես որ, պատժամիջոցներ վերացնողը միայն Միացյալ Նահանգները կարող է լինել:
«2015 թ. Վիեննայի պայմանագրով հանվեցին ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի պատժամիջոցները, իսկ 2018 թ. ԱՄՆ-ն առանձին պատժամիջոցներ կիրառեց Իրանի նկատմամբ: Եթե հիմա համաձայնության գան կողմերն, ու ԱՄՆ-ը նորից մաս կազմի համաձայնությանը, ապա վերջինը միայն պետք է հանի պատժամիջոցները: 2015 թ. եվրոպական մի շարք երկրների բիզնեսներ ցանկանում էին ներդրումներ կատարել Իրանի տնտեսության եւ՛ նավթագազային ոլորտում, եւ որոշակի առեւտրաշրջանառություն իրականացնել, սակայն ԱՄՆ-ի սահմանած պատժամիջոցներից հետո սկսեցին երկմտել՝ եթե անեին դա, հայտնվելու էին ամերիկյան պատժամիջոցների տակ, եւ առժամանակ կասեցրին գործողությունները: Հիմա համաձայնության գալու դեպքում հնարավոր կլինի նորից դուռ բացել եվրոպական բիզնեսի առջեւ»,- նշեց իրանագետը:
Իսկանդարյանը շեշտում է՝ մարդու իրավունքների հարցերով, այո, մինչ այժմ էլ ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի մակարդակով կան պատժամիջոցներ, բայց դրանք կապ չունեն միջուկային ծրագրի եւ դրանց առնչությամբ առկա պատժամիջոցներ հետ:
Ի՞նչ է փոխվելու Հայաստանի համար, եթե միջուկային ծրագրի հարցում համաձայնություն ձեռք բերվի, եւ հանվեն ամերիկյան պատժամիջոցները: Իսկանդարյանի խոսքով՝ պատերազմից հետո իրանական մոտեցումները տարածաշրջանի նկատմամբ փոխվել են, իսկ միակ երկիրը, որի հետ կարող է նա համագործակցել, հենց Հայաստանն է:
«Մենք միշտ ակնկալել ենք, որ եթե Իրանի միջուկային ծրագիրը կարգավորվի, իրանական կողմն ավելի շատ գումար կունենա, եւ դրա մի մասը կներդնի այն ծրագրերում, որոնք արդեն նախատեսվել ու հաստատվել են նաեւ Մեջլիսում: 2015 թ-ը, սակայն, ցույց տվեց, որ Իրանը ֆինանսական բավականաչափ հոսքեր ունեցավ, բայց այն ծրագրերը, որոնք նախատեսված էին իրականացնել Հայաստանի հետ, կյանքի չկոչվեցին: 2020թ. պատերազմից հետո Իրանի մոտեցումները Կովկասի նկատմամբ փոխվել են, քանի որ հստակ հասկացել են, որ դուրս են մնում կովկասյան խաղից, ամեն ջանք գործադրում է, որ «3+3» ծրագիրն իրագործվի, եւ ինքը մնա խաղի մեջ ու Կովկասում ունենա իր ներկայությունը, բայց նաեւ հասկանում է, որ դիրքերն ամրապնդելու համար լուրջ ներդրումներ պետք է կատարի: Կովկասում իր միակ հենարանը, փաստացի, Հայաստանն է. մենք տեսանք Ադրբեջան-Իրան հարաբերությունների լարվածության մակարդակը, Վրաստանն էլ Իրանի հետ համագործակցելու մեծ ցանկություն առանձնապես չունի, այնպես որ, այստեղ նրա միակ համագործակցողը Հայաստանն է: Դա նշանակում է, որ Իրանը պետք է վերանայի իր մոտեցումները Հայաստանի նկատմամբ, մանավանդ, որ արդեն անդամակցելով նաեւ ԵԱՏՄ-ին՝ գոնե այդ շրջանակներում իր առեւտրաշրջանառությունը Հայաստանի հետ հեշտացնի, եւ այն հարկային դաշտը, որը կիրառվում է այլ երկրների նկատմամբ, գոնե Հայաստանի պարագայում տոկոսները նվազեցվեն, եւ մենք գոնե կարողանանք մուտք գործել իրանական 80 միլիոնանոց շուկա»,- եզրափակեց իրանագետը:
13:39
11:09
10:44
10:19
10:02
14:25
14:10
14:00
13:43
13:25
13:09
12:48
12:26
11:33
11:03
10:33
10:02
17:39
17:22
17:02
| երկ | երք | չրք | հնգ | ուրբ | շբթ | կրկ | |
| 1 | 2 | ||||||
| 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | |
| 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | |
| 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | |
| 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | |
09:55
09:44
09:33
09:15
09:01
09:56
09:45
09:33
09:16
09:02
09:55
09:26
09:12
09:01
09:55
09:46
09:32
09:15
09:02
09:55
09:45
09:32
09:15
09:01
09:56
09:46
09:33
09:24
09:17
09:01
09:46
09:35
09:22
09:12
09:00
09:56
09:43
09:32
09:15
09:01
10:01
09:46
09:36
09:26
09:13
09:01
09:45
09:33
09:17
09:01
