Կկարողանանք ևս մեկ քայլ արձանագրել Fake news-ի դեմ պայքարում․ Ալավերդյան

11.05.23 | 17:33

2022թ. ապրիլի 19-ին Արդարադատության նախարարությունը, Ազգային ժողովի գիտության, կրթության, մշակույթի, սփյուռքի, երիտասարդության և սպորտի հարցերի մշտական հանձնաժողովը եւ լրագրողական 10 հասարակական կազմակերպություն համագործակցության հուշագիր էին ստորագրել մեդիա ոլորտի զարգացման քաղաքականության արդիականացման ու լրատվամիջոցների գործունեությունը կարգավորող օրենսդրության բարեփոխման վերաբերյալ։
Հայեցակարգով առաջարկվում է ինքնակարգավորման համակարգը ներդնել կամավորության սկզբունքով: Այն պետք է ճանաչվի նաև պետության կողմից:

Դիտորդ մարմնի անդամ, «Մեդիամաքս»-ի գլխավոր խմբագիր Դավիթ Ալավերդյանի հետ զրուցել ենք Հայաստանում զանգվածային լրատվության միջոցների ինքնակարգավորման մեխանիզմների ներդրման մասին։

Ներկայացվել է հայեցակարգ լրատվական դաշտի ինքնակարգավորման հարցերի վերաբերյալ, ի՞նչ փուլում է հիմա գործընթացը

-Անցյալ տարվանից աշխատում ենք հայեցակարգի ուղությամբ, ուսումնասիրել ենք միջազգային փորձը, փորձել ենք այն տեղայնացնել, այս պահին ընթանում են բանակցությունները եւ քննարկումները շահագրգիռ բոլոր կողմերի հետ, մասնավորապես լրագրողական համայնքի ու ՀՀ Արդարադատության նախարարության համապատասխան կառույցների , ԱԺ համապատասխան վարչության հետ։ Հիմա քննարկումներ են գնում, կան բավական լուրջ ձեռքբերումներ այդ առումով։ Կարծում եմ հայեցակարգի հիման վրա կարող է ստեղծվել համապատասխան օրենսդրական նախաձեռնություն, որն էլ կարող է նպաստել ինքնակարգավորման մարմնի ստեղծմանը Հայաստանում։ Շատ ակտիվ փուլում են հիմա քննարկումները եւ բազմաթիվ միջազգային կառույցներ եւս իրենց ներդրումն ունեն այս գործում, որ օրենքը լինի համապարփակ, համապատասխանի ժողովրդավարական կարևորագույն սկզբունքներին։

Ինչպես կազդի ինքնակարգավորման այս մոդելի դրույթները ՀՀ լրատվական դաշտի վրա

Իմ կարծիքով, եթե օրենքն ընդունվի այնպես, ինչպես մենք ենք առաջարկում, ապա միանշանակ այն ծառայելու է առաջին հերթին լրագրողներին եւ լրատվամիջոցներին։ Ես ակնկալում եմ, որ օրենքի ընդունման պարագայում շեշտակիորեն կնվազեն լրագրողների եւ լրատվամիջոցների նկատմամբ տարբեր քաղաքական եւ հասարակական գործիչների կողմից ներկայացված դատական հայցերը, քանի որ այդ հայցերի բացարձակ մեծամասնությունը կտեղափոխվի ինքնակարգավորման մարմիններ, եւ չի լինի նաև գումարային ապահովման դրույթներ, կկարողանանք միջդատարանային փուլում օրենքի միջոցով հասնել նրան, որ քննարկումները դատարան չտեղափոխվեն։ Կարծում եմ, որ, եթե օրենքն իսկապես հիմնված լինի միջազգային լավագույն փորձի վրա եւ, նաև հայկական առանձնահատկությունները հաշվի առնելով, մենք կկարողանանք Հայաստանում եւս մեկ քայլ առաջ կատարել լրատվամիջոցների էթիկական չափանիշների բարձրացման կամ հաստատման ուղղությամբ, կկարողանանք ևս մեկ քայլ արձանագրել Fake news-ի դեմ պայքարում, եւ կկարողանանք վերադարձնել լրատվամիջոցների նկատմամբ հասարակության վստահությունը, որը վերջին տարիներին շատ մեծ անկում է ապրում։

Հայաստանում ինքնակարգավորման այդ ձեւաչափը իրացնելու տեսլականն ինչպիսի՞ն է, ի՞նչ խոչընդոտներ կան հիմնականում

Հիմնական խոչընդոտը, որ կա հայկական լրատվական դաշտում դա լրատվամիջոցների ծայրահեղ քաղաքականացված լինելն է, ինչպես նաև համերաշխության բացակայությունը, քանի որ լրատվամիջոցները բաժանվել են ճակատների և, ցավոք սրտի, ամենակարևոր հարցերի շուրջ չի հաջողվում ձեռք բերել համաձայնություն, եւ ինչպես հասարակության մեջ, այնպես էլ լրատվամիջոցների կարծիքներ կան, որ այս կամ այն նախաձեռնությունը օգտագործվելու է լրատվամիջոցների կամ ընդդիմադիր լրատվամիջոցների դեմ։ Այդ մտավախությունները կարող էին տեղին լինել, եթե , իհարկե, չլիներ լրագրողական համայնքի մասնակցությունն այս օրենսդրական նախաձեռնության քննարկմանը։ Իմ պատկերացմամբ իշխանությունները պատրաստ են իրենց նախապաշարմունքներից և մի շարք պնդումներից հրաժարվել հանուն նրա, որ օրենքը համապատասխանի միջազգային չափանիշներին, չպարունակի որևէ դրույթ, որը կարող է սահմանափակել խոսքի ազատությունը։

Իմ պատկերացմամբ առաջարկն այն է, որ յուրաքանչյուր լրատվամիջոց ինքը պետք է որոշի ինքնակարգավորման ինչպիսի մոդել է ինքը որդեգրում։ Դա կարող է լինել լրատվամիջոցի օմբուդսմեն, ազգային օմբուդսմեն, կարող է լինել ագզային մամուլի խորհուրդը, ինքնակարգավորման մարմին, որը մի քանի լրատմամիջոց միասին են հիմնել կամ արդեն գոյություն ունեցող գործող մարմնին միանալ, որը կերաշխավորի այդ լրատվամիջոցի իրավունքների պաշտպանությունը և ըներցողների իրավունքների պաշտպանությունը։ Այսինքն, հնարավորություն է ընձեռվելու յուրաքանչյուր լրատվամիջոց որոշի՝ ինչպես է ինքը ինքնակարգավորվում։ Գլխավոր պահանջը լինելու է միջազգային չափանիշներին համապատասխան էթիկական նորմերի կոդեքսի ընդունումը, որը պետք է հրապարակվի տվյալ լրատվամիջոցի կողմից։ Մնացած մանրամասները դեռ քննարկման փուլում են, և մենք կգանք մի այնպիսի մոդելի, երբ բոլոր լրատվամիջոցների շահեր պաշտպանված են լինելու, բացի նրանցից, որոնք կեղծիք, ատելության խոսք, ապատեղեկատվություն են տարածում։ Ես ուզում եմ հավատալ, որ մենք ընդունելու ենք այնպիսի հայեցակարգ, որը բոլոր կողմերին է գոհացնելու։

Զրուցեց Արմինե Բրսոյանը