Ես խոնարհվում եմ ղարաբաղյան առաջին գոյամարտի և ներկա օրերի բոլոր հերոսների մայրերի առջև. Կոմանդոս

06.05.16 | 13:03

hayernaysor.am- Պարո՛ն գեներալ, մոտենում է Մայիսի 9ը՝ պատմական երկու մեծ հաղթանակներիօրը: Մեծ հայրենականում ունեցածփայլուն հաղթանակում ծանրակշիռ դերակատարում ունեցան հայկական փառապանծդիվիզիաներն ու հայ գեներալները, հերոսաբար կռված ու զոհված զինվորները, իսկՇուշին դարձավ հայ ժողովրդի, Արցախ աշխարհի գերագույն հաղթանակի գագաթը,Շուշին դարձավ ազերիների պարտության խորհրդանիշը… Ի՞նչ եք կարծում, եթենորօրյա պատերազմը լայնածավալ բնույթ կրի, կրկին կունենա՞նք այդպիսի փայլունհաղթանակ:

- Մենք պետք է իրավիճակը ռեալ գնահատենք: Ղարաբաղյան գոյամարտի տարիներին մենք շրջափակման մեջ էինք. ո՛չ կարգին զենք ունեինք, ո՛չ ձևավորված բանակ: Հայրենասեր կամավոր ազատամարտիկների կյանքի, մարտական ոգու և քաջության շնորհիվ մենք ազատագրեցինք Շուշին: Փա՛ռք Աստծո, այսօր մենք ունենք ուժեղ բանակ, մեր թշնամուց գուցե քիչ պակաս է մեր զենքն ու զինամթերքը, սակայն ավելի լավ ենք տիրապետում ռազմական տեխնիկային: Այսօրվա զինվորները մեր թոռնիկներն են, նրանք Շուշին ազատագրող և նախորդ պատերազմում հաղթանակած ազատամարտիկների թոռնիկներն են, բարեկամները: Ապրիլյան պատերազմական գործողությունների օրերին այդ ջահել տղաներն ավելին արեցին, նրանք անցան իրենց պապիկներից: Տարվա հերոսը դարձավ հայ զինվորը: Մեր երկիրը, Արցախը փոքր է, սակայն մեր ժողովրդի հայրենասիրական ոգին շատ բարձր է: Մենք օգնողներ ու դաշնակիցներ չունենք, սակայն ունենք դժվար պահերին համախմբվելու մի բռունցք դառնալու շատ լավ հատկանիշ: Ադրբեջանցիներին օգնում են Իսրայելը, Ուկրաինան, իսլամիստները, Պակիստանը, բայց ամեն ինչ ղեկավարվում է Թուրքիայի կողմից: Մեր զինվորները վախ չունեն: Թշնամին մի հիվանդություն ունի՝ гипнос страха, ես այդ թեմայով գիրք եմ գրել: Նրանք ռուսներից ունեն այդ վախը, մենք էլ ունեինք դա Ղարաբաղյան գոյամարտի տարիներին, բայց Շուշիի հաղթանակից հետո դա հաղթահարվեց և անցավ ադրբեջանցիներին: Ապրիլին ծավալված պատերազմական գործողությունները ցույց տվեցին, որ իրենք հատուկ պատրաստված էին, ավելի լավ զինատեսկաներ ունեին և կարծում էին, թե 2-3 օրում հաղթանակ կտանեն. իրենք սկսեցին, իրենք էլ հրադադար խնդրեցին, և իրենք էլ խախտում են հրադադարը: Կարծես մենք սպասում էինք, որ մեզ հարվածեն, որից հետո նոր մենք պատասխան տանք… Ժամանա՛կն էր, մենք պետք է ավելի առաջ գնայինք, որ մեր ուժը հակառակորդը զգար: Ի՞նչ է, պիտի նորից սպասենք, որ իրենք խփեն, մենք էլ այդ ժամանա՞կ պատասխան տանք… Հիմա մեր զինված ուժերն ավելի լավ են պատրաստվում, շտկում են նախկինում թույլ տված սխալները: Եթե ադրբեջանցիները նորից փորձեն հարձակվել և անցնեն լայնածավալ գործողությունների, մենք նորից կհաղթենք: Իհարկե, կունենանք մարդկային կորուստներ, դա շատ ցավալի է: Եթե այս անգամ էլ հանկարծ փորձեն մեզ վրա հարձակվել, ապա դրանց պետք է լրիվ կոտորել, ոչնչացնել այդ պետությունը:

- Ո՞րն էր արցախյան գոյամարտի առաջին պատերազմում տարած հաղթանակի բանալին:

- Ես ռազմական գիտելիքներ, ակադեմիական կրթություն եմ ստացել. երբ ղարաբաղյան առաջին ազատամարտի տարիներին գնացել էի Հադրութ՝ սովորեցնելու, օգնելու կռվողներին, տեսա, որ նրանք, առանց ռազմական գիտելիքներ ստանալու էլ, լավ գիտեին իրենց գործը: Երբեմն այնպիսի բաներ էին ասում, առաջարկություններ անում, որոշումներ կայացնում, որ ես զարմանում էի: Ազերիները Հադրութի շրջանում 24 գյուղ հայաթափել էին, մնացել էր 25-րդը: Սերժ Սարգսյանը հանձնարարել էր, որ պաշտպանենք այդ գյուղն ու ժողովրդին: Այնտեղ տեսա Դևին, ով ասում էր, որ պետք է հարձակվենք, իսկ ես մտածում էի, թե էս ինչի՞ մասին է խոսում այն դեպում, երբ հակառակորդի ուժերը համալրված էին 50 հոգանոց հատուկ ջոկատայինների խմբով, 200 ռուս զինվորներով, իսկ մենք սակավաթիվ էինք. մի Էդիկ ունեինք՝ ընդամենը «Մակարով» տեսակի մի ատրճանակով… մի քանի հոգով ի՞նչ պետք է անեինք, ինչպե՞ս պետք է պաշտպանվեինք… իսկ մեզ ասված էր, որ ոչ թե պետք է պաշտպանվենք, այլ՝ հարձակվենք: Ես մեկ շաբաթ ժամանակ խնդրեցի՝ մտածելու և մարտական ճշգրիտ գործողություների ծրագիր կազմելու համար: Բայց ժամանակ չկար, հավաքվեցինք, պլան կազմեցինք և ազատագրեցինք այդ գյուղը… Գալիս է մի պահ, որ դու այդքան գիտելիքներ ունես, ուզում ես հաշվարկ անել, բայց իր հողը պաշտպանող զինվորին դա պետք չէ. այդ ժամանակ նա մտածում է փրկել իր հողը, իր տունը իր հայրենակիցներին… Այ, դա՛ է Ձեր ասած հաղթանակի, հաղթելու բանալին: Ես իմացա, թե որն է ղարաբաղցու բանալին՝ նա ուզում է պաշտպանել, ազատագրել իր հողը և անո՛ւմ է դա: Նույնը կարող եմ Շուշիի մասին ասել. այդ ժամանակ հակառակորդը 2500 հոգով պաշտպանում էր ընդամենը մի տարածք, իսկ մենք 6 հազար, 7 հազար հոգով պաշտպանում էինք ամբողջ Ղարաբաղի սահմանները: Բարձունքներում պետք է 10 հազար զինվոր ունենայինք, բայց որտեղի՞ց… Ղարաբաղցիներն ասացին՝ ո՛չ, մենք չենք ընկրկելու, մենք պետք է առաջ գնանք: Օրեր առաջ Արցախից եկել էր հրամանատար Հակոբ Կարապետյանը և կրկնում էր նույն միտքը, ինչ Շուշիի ազատագրման օրերին էին ասում ազատամարտիկները՝ ես իմ հողից մի թիզ էլ չեմ տա:

- Թե՛ բարոյապես, թե՛ մարտունակությամբ և ունեցած ռազմական տեխնիկայով մենք պատրա՞ստ ենք դիմակայելու մինչև ատամները զինված և իր թիկունքում եղբայր Թուրքիա ունեցող Ադրբեջանին:

- Մի բան կա, որը պետք է լավ հասկանանք՝ զենքին ու զինամթերքին պետք է տիրապետել այնտեղ, որտեղի տարածքը, աշխարհագրական դիրքը հնարավորություն է տալիս: Ղարաբաղն ամբողջությամբ սարերի ու ձորերի մեջ է, զենքի տեսակ կա, որն իր նպատակակետին չի հասնի հենց վերը նշված պատճառով: Պետք է զենքն ու զինամթերքն օգտագործել այնպիսի տեղ, որպեսզի արդյունավետ լինի: Տեսե՛ք, ապրիլյան օրերին մեր ջահել զինվորները 24 տանկ խփեցին, զինվորներից մեկը հպարտ, հանգիստ ասում էր, որ երկու տանկ ինքը խփեց, երկուսն էլ՝ եղբայրը: Ասելիքս այն է, որ զենքին ու զինամթերքին տիրապետելը քիչ է, պետք է նաև դիրքը նպաստի դրա արդյունավետությանը: Հակառակորդն, ասենք, շատ տանկ ունի, ինչպե՞ս է գալու, ի՞նչ արդյունքի է հասնելու սարերի ու ձորերի մեջ գտնվող Ղարաբաղում: Այս օրերին Արցախից գալու է մասնագիտությամբ ֆինանսիստ և բժիշկ ընկերներից մեկը. նա դրոն՝ անօդաչու սարք է խփել: Մենք մարտունակ ենք, այո՛, սակայն, ցավոք, մեր հասարակությունն այնքան հանգիստ է ապրում, մեր հասարակությանը չեն սովորեցնում պաշտպանվել, չէ՞ որ միշտ էլ շրջապատված ենք եղել թշնամիներով: Մենք ժողովրդին չենք նախապատրաստում պատերազմական վիճակում պաշտպանվելու մեխանիզմներին, մեր ժողովրդի երկրորդ մասնագիտությունը պետք է լինի պաշտպանվել սովորելը: Բոլորս պետք է տիրապետենք ռազմական գիտելիքներին և կանգնենք մեր բանակի կողքին: Ցավոք, ավելի շատ մարդիկ զբաղված են քննադատելով, չի՛ կարելի, պետք է օգնեն, եթե կարող են, եթե ոչ՝ ապա գոնե չխանգարեն: Մենք շատ լավ խոսում ենք ուրիշների մասին, սակայն պետք է մտածենք, թե ինքներս ինչ ենք անում մեր երկրի, մեր բանակի համար: Ասենք՝ հիմա 7 հոգի զոհվեն, անմիջապես կսկսեն մեղավորներ փնտրել, բայց մեղավոր ենք բոլորս. ինչո՞ւ դասընթացներ չեն կազմակերպվում, ռազմական մինիմալ գիտելիքներ չեն տրվում հասարակությանը… Պետք է ժողովրդին սովորեցնել պաշտպանվել անօդաչու սարքերից: 2011-ին Ալքաիդան 22 էջանոց գիրք է հրատարակել՝ դրոններից պաշտպանվելու համար: Այ, եթե մենք էլ այդպես անենք, կասենք, որ մարտունակ ենք ազգովի: Թե չէ՝ խոսում են ու անընդհատ կրկնում՝ հաղթանա՛կ, հաղթանակ, փայլուն ճառեր են ասում, շատ հակասական, իրարամերժ խոսքեր, ելույթներ են հնչում…

- Այս օրերին գրեթե բոլոր կայքերում լուրեր են պտտվում, որ Կոմանդոսը հանդիպում էունեցել պաշտոնաթող գեներալների և ռազմական փորձագետների հետ, թեևպաշտոնապես դա չի հայտարարվում. ինչի՞ մասին է խոսքը, պատրաստվո՞ւմ ենք…

- Այո՛, մենք հավաքվում ենք ԽՍՀՄ-ի ժամանակ ստեղծված ԴՕՍԱՖ հասարակական կազմակերպության շրջանակներում և նախապատրաստում կամավորներին, մեր ժողովրդին՝ հարկ եղած դեպքում դիմակայելու պատերազմական գործողություններին. նրանք ձեռք են բերում ռազմական գիտելիքներ, այսինքն՝ մտածում ենք մեր ժողովրդի անվտանգության ապահովման մասին:

- Դուք լրատվամիջոցներին տված Ձեր պատասխաններում հնչեցնում եք այն միտքը, թե՝ այդ հարցին թող պատասխանեն մասնագետները. Ձեզ մասնագետ չե՞ք համարում ռազմական գործում:

- Ես, իհարկե, ինձ համարում եմ մասնագետ, որովհետև ստացել եմ ռազմական լուրջ կրթություն, ունեմ փորձառություն, ուղղակի ես վատ եմ խոսւոմ եմ հայերեն, որովհետև ամբողջ գրականությունը եղել է և հիմա էլ ռուսերեն լեզվով է… Երբ ուրիշ լրատվամիջոցին տված հարցազրույցին ասել եմ՝ թո՛ղ մասնագետները պատասխանեն, դա ՊՆ-ին վերաբերող հարց էր, ա՛յդ է եղել նման արտահյատություն անելուս պատճառը:

- Չ՞եք կարծում, որ այս օրերին ասեկոսեները վերջակետելու լավագույն միջոցը եթերում Պաշտպանության նախարարի, ռազմական ճանաչված փորձագետների, բարձրաստիճան զինվորականների ելույթները կարող են լինել: Ավելի շատ ելույթ են ունենում քաղաքագետներ, քաղաքական մեկնաբաններ, պատմաբաններ, մինչդեռ ժողովուրդը որոշակի և լուրջ հիմնավորված կարծիքի, մեկնաբանության կարիք ունի:

- Կիսով չափ համաձայն եմ Ձեր ասածի հետ. Պաշտպանության նախարարը ավելի շատ փակ խորհրդակցություններ է անում, ասեմ նաև, որ նա չափազանց զբաղված է: Իհարկե, նաև շատ ելույթներ է ունենում, հարցերի է պատասխանում: Համաձայն եմ Ձեր այն մտքին, որ ելույթ ունեցող փորձագետները պետք է անպայման զինվորական լինեն, այդ ոլորտի մասնագետներ: Ցավալի է. երբեմն այնպիսի բաներ են ասում, այնպիսի դատողություններ ու եզրահանգումներ են անում և դա հրամցնում ժողովրդին… զարմանում եմ. դրա պատճառն ավելորդ ինքնավստահությունն է, ինքնասիրահարվածությունը: Ի դեպ, դա նաև տարածված երևույթ է մեր կյանքի տարբեր բնագավառներում: Սակայն մեր ոլորտի, բանակի մասին դատողություններ անելիս՝ մարդը պետք է անպայման մասնագետ լինի, իրազեկված և զգույշ արտահայտվի: Ամեն մի քաղաքագետ, պատմաբան, միջազգայնագետ, դիվանագետ, քաղաքական մեկնաբան կարո՛ղ է իր կարծիքն ասել, բայց դա չպետք է պարտադրանքի նման հնչի:

- Մարգարե չեք, բնականաբար, սակայն անցել եք մարտական մեծ ճանապարհ, թրծվել եքպատերազմում, ունեք հարուստ կենսագրություն և ռազմական գիտելիքներիշտեմարան, փորձառություն և, ելնելով այդ ամենից, ինչպե՞ս եք գնահատում ներկայիսպատերազմական իրավիճակը. կհաստատվի՞ արդյոք վերջնական ու կայունխաղաղություն, թե՞ ավելի լայնածավալ գործողություններ կսկսվեն:

- Ես Ձեզ ասեմ, որ իմ կարծիքով Ալիևին էլ ձեռնտու չէ պատերազմը. նա շատ լավ ապրում է, նավթադոլարները դիզվում են շարունակ, և ավելին՝ այն պետությունը, որը պատերազմ է ուզում սկսել, անընդհատ չի խոսում այդ մասին, չի ցուցադրում, չի ասում, միանգամից սկսում է: Հակառակորդները շատ մտածված են իրենց քայլերում, և դա հիմնված է ռազմական գիտության վրա, ավելի շուտ՝ խորամանկության վրա: Նրանք շատ լավ գիտեն, որ մենք էլ ենք պատրաստվում, մե՛նք էլ ուժեղ ենք և նորագույն զենքերի ու զինամթերքի ենք տիրապետում:

- Պարո՛ն գեներալ, այս օրերին շատերը գնացին սահման. Դուք եղե՞լ եք առաջնագծում, խորհուրդներ տվե՞լ եք երիտասարդ զինվորներին:

- Իհարկե, գնացել եմ և ինձ հետ տարել եմ առաջնագծում ծառայող տղաների ծնողներին, որպեսզի իրենց աչքերով տեսնեն զավակներին և, թեկուզ կարճ ժամանակով, լինեն նրանց կողքին: Այս կռիվն ուրիշ է, առաջվանը չէ, նոր ժամանակները նոր պահանջներ ունեն: Եթե ղարաբաղյան գոյամարտի տարիներին զենք ու զինամթերք գրեթե չկար, ապա հիմա կան նորագույն տեխնոլոգիաներով ստեղծված զինատեսակներ, որոնց մեր զինվորները շատ լավ են տիրապետում: Անշուշտ, զրուցել եմ նրանց հետ և անհրաժեշտ խորհուրդներ տվել:

- Անհանգի՛ստ եք, պարո՛ն գեներալ, անհանգիստ է ամբողջ հանրությունը. ամենուրխոսում են պատերազմի ահագնանալու իրական վտանգի մասին, ընտանիքներ ուգերդաստաններ սգում են իրենց ջահել տղաների, մեր զինվորների կորուստը…Անորոշությո՞ւն, տագնա՞պ, իրական վտա՞նգ, սպառնալի՞ք… սրանցից ո՞րն է Ձեզ այժմ անհանգստացնում, խորհելու և վերլուծելու լուրջ, ծանր առիթ տալիս…

- Ես անհանգիստ եմ, այո՛. անհանգստանում եմ առաջնագծում գտնվող զինվորների, սպաների, բոլոր զինծառայողերի համար: Մեր բանակին հոգեբանների մի մեծ թիմ է հարկավոր, որպեսզի գնա առաջնագիծ, ուր անխուսափելի է սթրեսային վիճակը: Ես անհանգստանում եմ և մտածում եմ՝ ինչպես օգտակար լինել բանակին, զինվորներին, մեր Պաշտպանության նախարարությանը, ես անհանգստանում եմ ավելորդ խոսակցություններից. դա մեզ կթուլացնի: Մենք նաև լավ չենք ճանաչում մեր ունեցած ներուժը. ասենք՝ թե դու գնդապետ ես, գնում ես Արցախ, ուզում ես պաշտպանել այդ գյուղը, և քեզ ասում են՝ դու ոչ թե պետք է պաշտպանես, այլ պետք է ազատագրես այդ գյուղն ու ժողովրդին: Այդ հողի վրա ապրող մարդը, այդ հողի համար կռվողն ասում է՝ մենք չպետք է պաշտպանվենք, մենք պետք է հարձակվենք, ազատագրենք. ժողովրդի՛ց է պետք սովորել:

- Պարո՛ն գեներալ, այնուամենայինվ, ի՞նչ եք կարծում՝ պատերազմ կլինի՞…

- Չէ՛, չի՛ լինի…

- Ի՞նչ մաղթանք ունեք մեր ժողովրդին՝ Շուշիի հաղթանակի օրվա՝ մայիսի 9-ի հետ կապված…

- Սիրուն բառերը չպետք է միայն խոսքի սահմաններում մնան. իմ մաղթանքի փոխարեն ես խոնարհվում եմ արցախյան առաջին ազատամարտում և նոր օրերում զոհված, վիրավորված զինվորների ընտանիքների, մասնավորապես՝ նրանց ծնող մայրերի առջև և շնորհակալություն եմ հայտնում այդպիսի զավակներ դաստիարակելու համար: Շնորհակակությո՛ւն նաև մեր ժողովրդին: Ես ցանկանում եմ, որ բոլորս մի մարդու պես կանգնենք մեր բանակի կողքին, քիչ քննադատենք և օգնենք՝ ինչով կարող ենք:

- Շնորհակալությո՛ւն, Կոմանդոս: Հուսանք, որ Ավարայրով, Սարդարապատի հերոսամարտով, ֆաշիստական Գերմանիայի դեմ Մեծ հայրենականում ՝ նաև մեր փոքր երկրի մեծ ներուժով տարած հաղթանակով և Շուշիի փառապանծ հաղթանակով պսակված մայիս ամիսը չի պատվի ոչ մի սև ու մռայլ ամպով:

Կարինե Ավագյան