Ղարաբաղի ինքնորոշման իրավունքին առնչվող ներկա փուլում քննարկվող բանաձևը Մադրիդյան սկզբունքների նորացված տարբերակն է, որը մշակվել է առնվազն համանախագահների 2008թ. ապրիլի 3-ի հայտարարությունից հետո, հետևաբար՝ գործող նախագահի օրոք: Tert.am-ի հետ զրույցում այս մասին ասաց ՀՀ ԱԺ պատգամավոր, «Եվրոպական ինտեգրացիա» ՀԿ նախագահ Կարեն Բեքարյանը՝ մեկնաբանելով Լևոն Տեր-Պետրոսյանի վերջին երկու հեռուստատեսային հարցազրույցները։
-Պարո'ն Բեքարյան, Լևոն Տեր-Պետրոսյանի վերջին երկու հեռուստատեսային հարցազրույցները բավական լայն քննարկման առարկա դարձան՝ առավելապես Ղարաբաղի կարգավիճակին և բանակցային գործընթացի տարբեր փուլերին վերաբերող հարցերով: Խոսվում է նաև այն մասին, որ կան շատ անճշտություններ: Արդյոք ճի՞շտ է պնդումը, որ այսօր բանակցվող փաստաթուղթը, նույն 2007թ. Մադրիդյան սկզբունքներն են, որն էլ գրեթե նույնն է, ինչ բանակցվել է ամենասկզբում՝ «Փուլային», «Փաթեթային» տարբերակներում: Խոսքը հատկապես Ղարաբաղի վերջնական կարգավիճակի հարցի մասին է:
-Կարծում եմ՝ մի հարցի շրջանակներում անդրադառնալ հարցազրույցում հնչած բոլոր անճշտություններին շատ բարդ կլինի, դրանց թիվն, իրականում, փոքր չէ: Բայց, քանի որ Ձեր հարցն առնչվում է ուղղակիորեն կարգավիճակին, կփորձեմ անդրադառնալ հենց այդ հարցին: Ի դեպ՝ որևէ կերպ չեմ մեկնաբանի ներկայացված մոտեցումները, տարաբնույթ թեզերը. հուսով եմ՝ հետագայում դրա համար ժամանակ և հնարավորություն դեռ կլինի: Բայց, կարծում եմ, Ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման գործընթացի, առավելապես Ղարաբաղի կարգավիճակի հարցի վերաբերյալ կարևոր է խոսել հստակ փաստերով, և ոչ թե տարբեր մեկնաբանություններով արհեստական շփոթ ստեղծել:
Ձեր հարցը կբաժանեմ երկու մասի:
Առաջինը՝ 1997թ. միջնորդների կողմից առաջարկված «Փուլային», «Փաթեթային» տարբերակները, և դրանց գրեթե նույնացումը «Մադրիդյան սկզբունքների» հետ։
Այստեղ երկար մեկնաբանության կարիք չկա: Վստահ եմ՝ մեր հանրությունը որևէ խնդիր չունի ծանոթանալու գաղտնազերծված «Փուլային», «Փաթեթային» տարբերակներին, որոնք առկա են նաև հայերեն թարգմանությամբ, և համեմատելու դրանք ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահ երկրների ղեկավարների կողմից ներկայացված հետագա առաջարկների հետ:
Հարցի երկրորդ հատվածը (որը նույնպես ունի, մեղմ ասած, անճշտություն, իրականում սխալ ներկայացում) այժմ սեղանին դրված առաջարկի և 2007թ. նոյեմբերին ներկայացված սկզբունքների մասին է:
Անճշտությունը հստակ պատկերացնելու համար անդրադառնանք հետևյալին: 2007թ. նոյեմբերին առաջարկված «Մադրիդյան սկզբունքներից» հետո 2008թ. ապրիլի 3-ին եղել է ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահների համատեղ հայտարարություն, որը պաշտոնական փաստաթուղթ է, և ես կտրամադրեմ նաև հղումը՝: Դրա նախավերջին պարբերության մեջ ասված է. «Համանախագահները վերահաստատել են իրենց աջակցությունն Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությանը և իրենց երկարաժամկետ մոտեցումը, որ հակամարտության խաղաղ կարգավորումը կպահանջի Լեռնային Ղարաբաղի վերջնական կարգավիճակի շուրջ բանակցված քաղաքական փոխզիջում՝ թողնելով այն նրա բնակչության կողմից հետագա հաստատմանը»:
Այսինքն՝ բառացիորեն ասված է, որ Ղարաբաղի հանրությունը հանրաքվեի միջոցով իր մոտեցումը պետք է արտահայտեր բանակցությունների միջոցով սահմանված կարգավիճակի վերաբերյալ: Նորից Ձեր ուշադրությունն ուզում եմ հրավիրել այդ հայտարարության ժամկետի վրա՝ 2008թ. ապրիլի 3: Ինչու եմ հղվում այս հայտարարության վրա, որովհետև 2007թ. նոյեմբերից մինչև գործող նախագահի պաշտոնավարման շրջան այս հարցի շուրջ միջնորդների կողմից ավելի բարձր մակարդակի հայտարարություն կամ այլ փաստաթուղթ չունենք:
Սերժ Սարգսյանի պաշտոնավարման շրջանը մեկնարկում է երդմնակալության արարողությամբ՝ 2008թ. ապրիլի 9-ին: Դրանից հետո այս հարցին շատ բարձր մակարդակով անդրադարձ արվել է միջնորդ երկրների ղեկավարների կողմից արդեն Լ´Ակվիլայում (2009թ.)՝ նույնպես հղումը տրամադրում եմ՝: Փաստաթղթի նախաբանում ասվում է հետևյալը. «Մենք հանձնարարում ենք մեր միջնորդներին Հայաստանի և Ադրբեջանի նախագահներին ներկայացնել 2007 թվականի նոյեմբերի Մադրիդյան փաստաթղթի լրամշակված տարբերակ` Հիմնարար սկզբունքների նոր շարադրանքը համանախագահների կողմից»:
Այստեղ արդեն կարելի է տեսնել, որ Հիմնարար սկզբունքները որոշակի փոփոխությունների են ենթարկվել, թարմացվել, կամ նորացվել են: Հասկանում ենք, որ դա եղել է բանակցությունների արդյունք: Լ´Ակվիլայի փաստաթուղթը կարգավիճակի վերաբերյալ տալիս է հետևյալ ձևակերպումը. «Լեռնային Ղարաբաղի վերջնական իրավական կարգավիճակի հետագա որոշում իրավականորեն պարտադիր բնույթ կրող կամարտահայտման միջոցով»:
Այժմ առաջարկում եմ այս երկու ձևակերպումները համեմատել. «Հակամարտության խաղաղ կարգավորումը կպահանջի Լեռնային Ղարաբաղի վերջնական կարգավիճակի շուրջ բանակցված քաղաքական փոխզիջում՝ թողնելով այն նրա բնակչության կողմից հետագա հաստատմանը» և «Լեռնային Ղարաբաղի վերջնական իրավական կարգավիճակի հետագա որոշում իրավականորեն պարտադիր բնույթ կրող կամարտահայտման միջոցով»:
Ինչպես տեսնում եք, տարբերությունն առավել քան ակնհայտ է: Եթե առաջին դեպքում Ղարաբաղը պիտի առանց մասնակցելու բանակցություններին հանրաքվեով պատասխաներ՝ համաձայն է բանակցված կարգավիճակին, թե՝ ոչ, և եթե օրինակ համաձայն չէր լինի, պարզ չէ, թե ինչ քայլեր պիտի լինեին հետագայում (այդ թվում՝ դա կարող էր նշանակել, օրինակ, նոր բանակցություններ): Երկրորդ դեպքում՝ Ղարաբաղն ինքն է որոշում իր ճակատագիրը:
Եվ, հետևաբար, այստեղից կարելի է միանշանակ եզրակացնել, որ Ղարաբաղի ինքնորոշման իրավունքին առնչվող ներկա փուլում քննարկվող բանաձևը Մադրիդյան սկզբունքների նորացված տարբերակն է, որը մշակվել է առնվազն համանախագահների 2008թ. ապրիլի 3-ի հայտարարությունից հետո, հետևաբար՝ գործող նախագահի օրոք:
Ինձ թվում է, ընդամենը ներկայացված այս երկու փաստաթղթերը ցույց են տալիս, որ երկու հարցերի առնչությամբ էլ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի ասածը, մեղմ ասած, սխալ է:
16:23
16:06
15:48
15:23
15:09
14:33
14:04
13:33
13:09
12:44
12:18
11:13
10:42
10:25
10:17
10:02
09:47
09:36
09:27
09:15
| երկ | երք | չրք | հնգ | ուրբ | շբթ | կրկ | |
| 1 | 2 | ||||||
| 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | |
| 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | |
| 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | |
| 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | |
09:47
09:27
09:15
09:01
09:16
09:01
09:55
09:44
09:33
09:15
09:01
09:56
09:45
09:33
09:16
09:02
09:55
09:26
09:12
09:01
09:55
09:46
09:32
09:15
09:02
09:55
09:45
09:32
09:15
09:01
09:56
09:46
09:33
09:24
09:17
09:01
09:46
09:35
09:22
09:12
09:00
09:56
09:43
09:32
09:15
09:01
10:01
09:46
09:36
09:26
