Աշխարհի բոլոր երկրներում դեմոգրաֆիկ տեղաշարժեր պատմության տարբեր շրջափուլերում եղել են: Միգրացիոն այդ հոսքերն ամենատարբեր դրդապատճառներ են ունեցել՝ պատերազմներ, ցեղասպանություններ, տնտեսական խնդիրներ, մշակութային անհամատեղելիություն, ինչ-որ բնակլիմական հարցեր, աղքատություն կամ առավել լավ ապրելու դրդապատճառներ: Մի խոսքով արտագաղթը ունի օբյեկտիվ ու սուբյեկտիվ բազմաթիվ պատճառներ:
Մենք փոքր ու թույլ ռեսուրսապահովվածությամբ երկիր ենք: Մեր կարևորագույն ռեսուրնսրեից մեկը հենց ազգաբնակչությունն է՝ քաղաքացին: Դեռ անկախացման առաջին տարիներից մի շարք օբյեկտիվ ու սուբյեկտիվ հանգամանքների զորու (պատերազմ, երկրաշարժ, տնտեսական ճգնաժամ) ՀՀ-ում տեղի են ունեցել ներքին ու արտաքին ուղղվածության խոշորագույն դեմոգրաֆիկ տեղաշարժեր: Նման ծանր պայմաններում այս ծավալի արտագաղթը խոշորագույն հարված էր պետությանը: Սակայն նշենք, որ պետությունը չէր կարոեղանում ապահովել կապիտալիզմին ոչ սովոր մարդկանց համար գոյատևման անհրաժեշտ պայմաններ, ուստի մարդիկ գնում էին արտերկիր առավել անվտանգ ու բարեկեցիկ կյանք փնտրելու:
Պատերազմից հետո, իրավիճակը մի փոքր շտկվեց: Վերականգնողական տնտեսության միտումները պայմաններ ստեղծեցին, որ ՀՀ-ում անգամ դրական սալդոյով միգրացիոն հոսքեր ֆիքսվեն :
Այս պարագայում հարկ է նշել, որ միգրացիոն տեղաշարժը ՀՀ-ում նաև ունի սեզոնային բնույթ, կապված աշխատանքային միգրացիայի՝ խոպանի հետ: Այսինքն հասարակության մի մասը տարվա մի զգալի հատվածում վարձու աշխատանքի էր մեկնում ՌԴ, իսկ ձմռանը վերադառնում: Սա մի կողմից՝ ապահովում էր/է որոշակի նվազագույն կենսամակադակ ՀՀ-ում ապրող նրանց ընտանքիների համար, մյուս կողմից՝ ձևախեղում հայ «ընտանիք» գաղափարի ողջ բովանդակությունը (Երբ հատկապես տղա երեխան ծնողին տարվա կտրվածքով տեսնում են 2 -3 ամիս, սա ունենում է լրջագույն բացասական հետևանքեր: Մյուս կողմից՝ վարձու աշխատողները հաճախ զուգահեռ ընտանիքներ են ունենում նաև ՌԴ-ում:)
Հարկ է նշել, որ խոպանչիների՝ ֆինանսական տրանսֆերները մեծ դերակատարում էին/են ունենում նաև ՀՀ ֆինանսական-տնտեսական շուկայի համար, քանի որ կարևոր աշխուժություն են մտցնում ու ապահովում ապրանքների/ծառայությունների սպառման ծավալների մասով ու «փորկում» հայաստանյան շուկան:
Վերջին տարիներին 90-ականների կեսերի համեմատ արտագաղթի տեմպերը միգուցե և նվազել են, սակայն ասել, որ իրավիճակ է փոխվել դրական շեշտադրումով, իհարկե այդպես չէ: Գնացեք մարզեր, մտեք գյուղեր, տեսեք քանի ծուխ կա գյուղերում, ու քանիսում են լիարժեք ընտանքիներ ապրում, քանի 25-60 տարեկան տղամարդ կա մեր գյուղերում...
Արտագաղթը դանդաղ, սակայն լրջագույն վտանգ է մեր երկրի ու պետության համար: Այդ խնդրի լուծումը կապված չէ մեկ չինովնիկի, կամ մեկ հրամանի հետ: Իրավիճակ է պետք փոխել...
Արտագաղթի հետևանքները մեր նման երկրի վրա խիստ մեծ են ու բազմաթիվ. ես մի քանիսը կնշեմ.
- Տրամաբանական է. որքան արտագաղթը շարունակվի, այնքան մենք ավելի քիչ զինվոր ենք ունենալու, իսկ մենք, կարծեմ, պատերազմող երկիր ենք:
- Եթե նախկինում ցածր կամ միջին որակավորմամբ քաղաքացին էր լքում երկիրը, ապա այսօր մենք ունենք որակյալ կադրերի արտահոսք, ու պատճառները կապված չեն միայն սոցիալ-տնտեսական բարեկեցության հետ, այլ նաև սոցիալական արդարության բացակայության, կոռուպցիայի, օրենքի գերիշխանության դեֆիցիտի ու բազմաթիվ այլ հարցերի հետ:
- Արդեն մի քանի տարի է, ինչ մի զգալի մասով փոխվել է արտագաղթի բնույթը. սեզոնայինը վերածվել է ընտանքիներով երկրից դուրս գալու տարբերակին: Այսինքն իր արմատները կտրում է ՀՀ-ի հետ: Մյուս կողմից եթե նախկինում «խոպանչին» գումար էր ուղարկում իր երկիր իր ընտանքիի համար, ապա այժմ ընտանքիով տեղափոխվելով հյուրընկալող երկիր, այդ գումարը այլևս ՀՀ չի մտնում՝ տնտեսության ու ընդահուր բարեկեցության վրա դրա հնարավոր բացասական հետևանքերի առումով նաև:
- Քաղաքացին «զինվոր» լինելուց բացի նաև «սպառող» է, իսկ արտագաղթելու պարագայում նա իր սպառման մասով, փաստորեն, փոքրացնում է մեր՝ առանց այն էլ փոքր շուկան: Դա ունենում է լրջագույն բացասական էֆեկտ տեղացի մանր ու միջին բիզնեսի համար, քանի որ սպառման ծավալները հանգեցնում են նրան, որ տեղական բիզնեսները սովորաբար փակվում են՝ դրանից բխող հետևաներով:
- Արտագաղթը, որքան էլ բարեկեցիկ լինի հյուրընկալ երկիրը, ուծացնում է ներգաղթյալ հայ ընտանքիին առնվազն 1-2 սերունդ հետո:
Ս.թ. ապրիլի 29 ՀՀ Ազգային վիճակագրական ծառայության կողմից հրապարակվեց ՀՀ-ում մշտական բնակության քանակը, ըստ որի «2016թ-ի հունվարի 1-ի դրությամբ ՀՀ մշտական բնակչության թվաքանակը կազմել է 2մլն 998 հազ. 600 մարդ, որից 1 մլն 907 հազ.-ը կազմում է քաղաքային բնակչությունը, իսկ 1 մլն 91 հազ. 600-ը՝ գյուղական: Նշեց, որ նախորդ տարվա նույն ժամանակաշրջանի համեմատ ՀՀ մշտական բնակչությունը նվազել է 12 հազ.-ով»:
Քանի որ ես թվային տվյալներ չեմ կարող բերել, հրապարակած թվերի մասով զերծ կմնամ դիտարկումներից, սակայն արտագաղթի ծավալների ու ՀՀ-ում իրականում բնակվող մարդկանց քանակի վերաբերյալ կան նաև չափման այլ կոնկրետ մեխանիզմներ, որոնցով կարելի է հստակեցնել արդյոք թվերը հիմնավոր են...
Պետությունը պետություն է իր քաղաքացիով. եթե մենք դա վերջապես չգիտակցենք ու գործուն քայլեր չանենք, կարող ենք և ձախողել մեր բոլորի պետությունը:
Հ.Գ. Ի դեպ՝ Օ. ֆոն Բիսմարկը ասում էր. «Աշխարհում կա երեք տիպի սուտ՝ մեծ, փոքր ու վիճակագրություն....»
13:13
12:48
12:27
12:06
11:47
11:06
10:45
10:26
10:03
18:46
18:33
18:14
18:09
17:56
17:42
17:22
17:06
17:05
16:45
16:26
| երկ | երք | չրք | հնգ | ուրբ | շբթ | կրկ | |
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | |
| 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | |
| 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | |
| 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | |
| 29 | 30 | ||||||
09:42
09:32
09:14
09:01
09:35
09:17
09:01
09:56
09:44
09:36
09:25
09:14
09:02
09:44
09:33
09:15
09:01
09:56
09:49
09:36
09:31
09:15
09:02
09:45
09:36
09:27
09:15
09:01
09:44
09:23
09:02
09:28
09:13
09:34
09:18
09:03
09:55
09:48
09:36
09:28
09:02
09:55
09:49
09:35
09:18
09:02
09:19
09:02
09:49
09:34
