«Արմեդիա» ՏՎԳ-ն զրուցել է իրանագետ Վարդան Ոսկանյանի հետ իրաքյան Քրդստանում սեպտեմբերի 25-ին նախատեսվող հանրաքվեի հարցում Իրանի դիրքորոշման և իրանական շահերի շուրջ:
- Ինչպիսի՞ն է Իրանի դիրքորոշումը Քրդստանի հանրաքվեի անցկացման հարցում և ինչո՞վ է այն պայմանավորված:
- Ակնհայտ է, որ անկախ Քրդստանի ձևավորումն Իրաքի հյուսիսային տարածքներում չի բխում Իրանի շահերից: Սա բացատրվում է մի շարք հանգամանքներով: Նախևառաջ, Իրանը կողմնակից է Իրաքի տարածքային ամբողջականության պահպանմանը: Երկրորդ, անմիջապես Իրաքի քրդաբնակ շրջանների հարևանությամբ՝ Իրանի տարածքում, նույնպես կա քուրդ բնակչություն, և քրդական ազգայնականության տարածումը դեպի Իրանի քրդաբնակ շրջաններ ակնհայտորեն չի բխում Թեհրանի շահերից և ծրագրերից: Մյուս կողմից, սակայն, պաշտոնական Թեհրանը, թե՛ դիվանագիտական և թե՛ ոչ դիվանագիտական խողովակներով օգտագործելով իր ունեցած կապերը և հնարավորությունները Իրաքի քրդաբնակ շրջաններում, ձգտում է այնտեղ հնարավորինս պահպանել ուժերի հավասարակշռությունը: Խոսքը վերաբերում է քրդական երկու քաղաքական կուսակցություններին՝ Քրդստանի ժողովրդավարական կուսակցությանը և Քրդստանի հայրենասիրական միությանը:
Եթե մենք հետևենք պաշտոնական մակարդակի հայտարարություններին, ապա Իրանի հայտարարությունները, որքան էլ առաջին հայացքից տարօրինակ թվան, այդքան էլ խիստ չէին: Ամեն դեպքում, դա չենք կարող համեմատել Թուրքիայի, մասնավորապես այդ երկրի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի, ես կասեի, ծայրահեղական հայտարարության հետ: Սա Իրանի կողմից խելամիտ քաղաքականություն է՝ հաշվի առնելով նաև Իրաքյան Քրդստանի ինքնավարության նախագահ Մասուդ Բարզանիի՝ Թուրքիայի հետ ունեցած թե՛ քաղաքական և թե՛ տնտեսական կապերը: Բնական է, որ իրանցիները փորձում են հնարավորինս սասանել այդ կապերը՝ իրենց դիրքորոշումն ինչ-որ առումով ավելի մեղմ ձևակերպելով:
- Դուք անդրադարձաք Քրդստանի անկախության հանրաքվեի անցկացումից Իրանի համար բխող մարտահրավերների: Իսկ չկա՞ն, արդյոք, այս հարցից բխող հնարավորություններ Իրանի համար:
- Գիտեք, Իրանն ամեն դեպքում կողմ չէ, որ Իրաքը մասնատվի: Իրանցիներն Իրաքում ունեն հսկայական ազդեցություն թե՛ Բաղդադում, թե՛ Էրբիլում և թե՛ Սուլեյմանիայում: Այս առումով նրանց համար այս պետության մասնատումը ամենևին շահեկան չէ: Կրկնեմ, որ կան վտանգեր, որ այսպես կոչված անկախացման գործընթացի արձագանքները կարող են տարածում ստանալ նաև Իրանի քրդաբնակ շրջաններում: Այս հեռանկարը հաշվի առնելով՝ իրանցիները բավականին լրջորեն և խելամտորեն են կառավարում իրավիճակը սեփական երկրում՝ տեղի քուրդ բնակչությանը տրամադրելով մշակութային մի շարք հնարավորություններ և արտոնություններ: Ինչպես գիտենք, նախորդ տարվանից քրդերենը դասավանդվում է Իրանի Քրդստան նահանգի մայրաքաղաք Սանանդաջի համալսարանում: Քրդերենը հնչում է նաև տեղական հեռուստատեսությամբ, ռադիոյով, Իրանում քրդերենով հրապարակվում է պարբերական մամուլ: Այս առումով իրանցիները հստակորեն կառավարում են իրավիճակը սեփական երկրի քրդաբնակ շրջաններում:
Մյուս կողմից էլ իրանցիներն առանձին կապեր են պահպանում թե՛ բարզանիական և թե՛ թալաբանիական ուժերի հետ: Վերջին խոսուն փաստերից մեկն էլ այն էր, որ թալաբանիների ողջ ընտանիքը Քրդստանի անկախության հանրաքվեի մտադրության մասին հայտարարությունից հետո ժամանեց Իրան և ճշգրտեց իրանական դիրքորոշումն այս հարցում: Իրաքյան Քրդստանի ներսում կան տարբեր մոտեցումներ, նույնիսկ ներքրդական մոտեցումները չափազանց տարբեր են: Այստեղ մի կարևոր հանգամանք կա, որի վրա պետք է ուշադրություն դարձնել: Դա Քրդստանի տարածքում բնակվող փոքրամասնությունների իրավունքների՝ նախևառաջ կյանքի իրավունքի խնդիրն է, խոսքը վերաբերում է թե՛ եզդիաբնակ և թե՛ ասորաբնակ տարածքներին, որոնք գտնվում են մշտական վտանգի տակ: Այս առումով, եթե քրդական իշխանությունը կարողանա ապահովել այս փոքրամասնությունների իրավունքները, և կրկնեմ՝ կյանքի իրավունքը, այս տարածքներում, որոնք հայրենիք են նշված փոքրամասնությունների համար, ապա դա կլինի լուրջ ձեռքբերում:
Ինչևէ, պետք է սպասել՝ տեսնելու՝ արդյո՞ք հանրաքվեի մասին հայտարարությունը միտված էր տարբեր խաղացողների՝ և՛ տարածաշրջանում, և՛ տարածաշրջանից դուրս, դիրքորոշման ճշգրտմանը, թե իրոք կա լուրջ մտադրություն անցկացնելու այս հանրաքվեն և արդյունքում ունենալու Քրդստանի անկախ պետականություն Իրաքի հյուսիսում:
- Դուք ասացիք, որ հարցի շուրջ Իրանի արտահայտած պաշտոնական դիրքորոշումն սպասվածից ավելի մեղմ էր: Ի՞նչ եք կարծում, կա որևէ տարբերություն Իրանի արտահայտած պաշտոնական դիրքորոշման և ունեցած իրական դիրքորոշման միջև:
- Առանց իրանական աջակցության և առանց իրանական ներկայության քրդական ինքնավարությունում բազմաթիվ խնդիրներ կարող են ծագել: Գաղտնիք չէ, որ Իսլամական պետություն ահաբեկչական կազմակերպության դեմ պայքարի ընթացքում այս մասին բարձրաձայնել են նաև իրանցի բարձրաստիճան պաշտոնյաները, իրանական ռազմական ներկայությունն Էրբիլի մատույցներում վճռորոշ դերակատարություն ունեցավ՝ կանխելով ԻՊ-ի մուտքը քաղաք: Այս առումով, թերևս, իրանցիներն ունեն իրավիճակի վրա ազդելու ամենամեծ լծակները տարածաշրջանային պետությունների շարքում: Բնական է, որ իրանական դրիքորոշումների մեղմությունը պայմանավորված է, նախևառաջ, այս պետության` սեփական ուժերի հանդեպ ունեցած վստահությամբ: Պետք է նկատել, որ տարբեր այլ խնդիրների դեպքում նույնպես իրանցիները կարծես թե ծայրահեղական, այսպես ասած, բարձրագոչ հայտարարություններ անելու «իրավունքը» թողնում են թուրքական կողմին: Սա բխում է Իրանի շահերից, քանի որ արդյունքում Իրանը չի փչացնում իր հարաբերությունները տարբեր խաղացողների հետ:
armedia.am
17:06
16:55
16:49
16:22
16:16
15:55
14:22
13:55
13:33
13:03
12:36
12:12
11:44
09:44
09:36
09:19
09:01
20:03
19:33
19:01
| երկ | երք | չրք | հնգ | ուրբ | շբթ | կրկ | |
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | |||
| 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | |
| 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | |
| 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | |
| 27 | 28 | 29 | 30 | 31 | |||
10:01
09:46
09:36
09:26
09:13
09:01
09:45
09:33
09:17
09:01
09:19
09:01
09:36
09:28
09:55
09:32
09:15
09:02
09:46
09:32
09:16
09:01
09:01
09:45
09:34
09:18
09:02
09:56
09:42
09:33
09:02
09:56
09:42
09:34
09:16
09:02
09:52
09:42
09:35
09:16
09:02
09:45
09:22
09:14
09:02
09:46
09:31
09:26
09:14
09:01
