Tert.am -ի հետ զրույցում քաղաքագետ Ստյոպա Սաֆարյանն անդրադառնում է ԱԱԾ և ՀՔԾ պետի հեռախոսազրույցի գաղտնալսմանն ու հրապարակայնացման հեղինակների ինքնությանը, նպատակներին, թիրախներին:
-Ձեր գրառումներից կարելի է դատել, որ արդեն իսկ որոշել եք, որ խոսակցության գաղտնալսումը և դրա հրապարակայնացումը Ռուսաստանի հատուկ ծառայությունների ձեռքի գործն է:
-Ակնհայտորեն այլ երկրի հատուկ ծառայություններ են օգնել կամ իրականացրել գաղտնալսումը: Եվ կարծում եմ, որ մի քանի, մասնավորապես, տեսանյութում հայկական ազգանունների ռուսահունչ արտասանության ձևերն անգլերենով՝ առանց «հ»-երի, այդ տիտրերի, ընդհանուր առմամբ, թարգմանության որակը, որն անգլերեն մտածողություն չէ, ցույց է տալիս, որ ռուսախոս հեղինակի ձեռքի գործ է. Հարությունյանը գրում է՝ Առուտյունյան, Սաակյան, Վագե, նույն կերպ էլ անգլերենով… չգիտեմ՝ մտածված է արված, թե ոչ, քննությունը ցույց կտա, բայց մի բան ակնհայտ է, որ որևէ երկրի ԱԱԾ պետին ձայնագրելը, գաղտնալսելը այսպես պատահական բան չէ:
-Եթե ռուսներն են արել, ուրեմն ի՞նչ նպատակով. Դուք ասում եք՝ ռուսներն են արել, Նիկոլ Փաշինյանն էլ հայտարարում է, որ հայ-ռուսական հարաբերությունները փայլուն են:
-Ապրե՛ք, կարևոր հարց եք տալիս: Ամբողջ հարցն այն է, որ կարծես թե ներքին արդարադատության մասով պարզեցումներ մտցվեցին Պուտին-Փաշինյան հանդիպման արդյունքում: Ե՛վ Ռուսաստանի իշխանության մեջ, և՛ Հայաստանի նախկին իշխանությունների շրջանում կային համատեղ շրջանակներ, որոնք չէին ուզենա, որ այդ թեման փակվեր: Եվ կարծում եմ՝ ահագին տխրեցին, երբ Նիկոլ Փաշինյանն արեց մի հայտարարություն, որը շատ խիզախ էր և, ակնհայտորեն, ոչ միայն իր, այլև Պուտինի անունից էր, որ ներքին, մեկը մյուսի կողմից միջամտություն չի եղել: Այսինքն՝ Պուտինը որևէ մեկի համար չի բարեխոսելու: Սա կարող է դուր չգալ ՌԴ այն իշխանական շրջանակներին, որոնք ձեռք ձեռքի տված գործում են Հայաստանի նախկին իշխանությունների հետ: Եվ, ահա, պայմանավորվածությունը խաղի նոր կանոնների շուրջ կարող էր դուր չգալ նաև ռուսաստանյան այդ շրջանակներին, որոնք հրապարակել են:
-Բայց Ռուսաստանի հատուկ ծառայությունը կարո՞ղ էր «վեր թռչել» իր երկրի բարձր իշխանություններից:
-Բավականին վաղուց եմ նկատում, որ ռուսական էլիտայի հետ ինչ-որ բան է կատարվում, որը մենք շատ վատ ենք տեսնում: Մենք դրա հայկական արտացոլանքները տեսել ենք: Հայաստանի, լավ բառ չեմ օգտագործում, բայց կուրատորները փոխվել են, որովհետև չեն կարողացել էֆեկտիվ քաղաքականություն իրականացնել… ես կարող եմ մի բան ասել՝ Պուտինն իրավամբ ակնհայտորեն հիմքեր ունի դժգոհ լինելու այն մարդկանցից, ովքեր զբաղվել են հայաստանյան քաղաքականությամբ: Կլինի դա Ղարաբաղյան հարցի, թե էներգետիկ քաղաքականության մասով: Եվ առիթ ունեցել եմ ասելու, որ տպավորություն ունեմ, որ Պուտինն անձամբ է ուզում իր ձեռքը վերցնել Հայաստանի հարցերի կարգավորումը՝ գոնե այս փուլում: Հիմա այս խորապատկերին կարող ենք ուղղակի նկատել, որ, այնուամենայնիվ, Ռուսաստանում դուրս մղված ինչ-ինչ շրջանակներ, որոնք գործում են Հայաստանի նախկին իշխանությունների հետ համատեղ, կարող է իրենց դուր չգալ այդ ամբողջ նոր վիճակը, որովհետև Փաշինյանն արել է մի հայտարարություն, որը, կրկնում եմ, Պուտինի անունից արված հայտարարություն է: Այսինքն՝ վերջ, Պուտինը ո՛չ Քոչարյանի համար է խնդրում, ո՛չ մյուսների համար: Այս կտրվածքով սա կարող էր դուր չգալ ասածս շրջանակներին: Ես չգիտեմ՝ ՌԴ-ի ներսում ղեկավարությունն ինչպես սրան կվերաբերվի, բայց մի բան ակնհայտ է, որ երբ Լավրովը մտահոգություններ էր հայտնում, ենթադրում եմ, որ տեղյակ էր այս ձայնագրությունից, որովհետև ոչ մի փաստ չի ներկայացրել:
- ԱԱԾ և ՀՔԾ պետերն ասացին, որ հրաժարական չեն տալու: Համարում եք, որ չպե՞տք է հրաժարական տան:
- Ես համարում եմ, որ հրաժարական պետք չէ տալ, քանի որ եթե այդ օպերացիայի թիրախներից մեկը նրանց հրաժարականներն էին, ապա դա պետք չէ անել: Այս պահին գոնե: Այսինքն՝ ակնհայտորեն Հայաստանի ներքաղաքական կայունությունը, անվտանգությունը խաթարող օպերացիա է իրականացվել, և այդ հաշվարկներից մեկն այդ պաշտոնյաների հրաժարականներն են: Այս կտրվածքով՝ չի կարելի անել այն, ինչը պլանավորել են օպերացիայի հեղինակները՝ անկախ տեսագրության բովանդակությունից:
– ԱԱԾ պետ Արթուր Վանեցյանի և ՀՔԾ պետ Սասուն Խաչատրյանի գաղտնալսվող հեռախոսային խոսակցությունն արդեն իսկ որակվեց հայկական «Ուոթերգեյթ»: Սա իրո՞ք չհարվածեց մեր պետական կառույցներին, որոնցից մեկը՝ ԱԱԾ-ը, Հայաստանի պատմության մեջ, ըստ կայքերից մեկի հարցումների, ամենաբարձր վարկանիշն ունի:
-Եթե ասեք՝ անզգուշություն են թույլ տվել, կասեմ՝ այո, եթե ասեք, որ խոցելի են եղել այդ ղեկավարները արտաքին դերակատարների կողմից գաղտնալսման առումով, կհամաձայնեմ, եթե ասեք, որ, այնուամենայնիվ, ականջահաճո չէ կենցաղային բառամթերով խոսելը, կասեմ այո, ասեք, որ որոշ մտքեր բազմանշանակ են, որոնք տարբեր մեկնաբանությունների տեղիք կարող են տալ, էլի կհամաձայնեմ: Բայց, համենայն դեպս ինձ համար՝ իբրև քաղաքագետի, սկզբունքային է հետևյալը. ինչի՞ է ցանկանում հասնել այս քաղաքական տեխնոլոգիա ու օպերացիա իրականացնողը: Եթե թիրախն այն է, որ իշխանությունները հրաժարական տան, ապա չի կարելի անել:
- Ասում եք՝ կենցաղային առումով ոչ ականջահաճո, բայց այնտեղ բաներ կային, որ խոսում էին հենց այն «հեռախոսային արդարադատության» մասին, որը, ըստ Նիկոլ Փաշինյանի, Հայաստանում այլևս չկա: Ստացվում է, որ պետական 2 օղակներ միջամտում են:
-Այն, որ դատական համակարգը պետք է հիմնահատակ փոխվի, սա պարզ է: Եվ ԱԱԾ տնօրենն ու ՀՔԾ պետը մեկնաբանեցին, որ խոսքը վերաբերել է դատավորի մտահոգություններին և վկաների կաշկանդվածությանը: Այս առումով, այո, այդ մարդկանց ազատության մեջ լինելը, նախկին ազդեցիկ պաշտոնյաների և փողատերերի ազատության մեջ լինելը, այո, եղել է կաշկանդող հանգամանք: Ներեցեք, եթե Սահմանադրական դատարանի անդամն է հարցազրույց տալիս և ասում՝ Դուք մտածել եք իմ և ընտանիքիս անվտանգության մասին, ապա Դուք ի՞նչ եք պատկերացնում՝ այդ դատավորը, որը նման գործ պետք է քններ, չունե՞ր մտածելու բան: Ես չեմ արդարացնում: Ես որևէ մեկին չեմ արդարացնում: Եվ ավելին, շարունակում եմ պահանջել, որ Նիկոլ Փաշինյանը բոլորին փոխի: Համատարած: Բայց եթե նախկին ռեժիմի կողմից նշանակված դատավորներից մեկը, ՍԴ անդամը, կանգնում, նման բան է ասում, ի՞նչ եք կարծում՝ նա միակը պետք է լիներ, որ մտածեր իր անվտանգության մասին: Գործի հիմնավորվածության մասին: Եվ թույլ չեմ տա, անկեղծ ասած, ասել, որ ուղիղ հրահանգ են տվել, բայց այն, որ այդ դատավորները պատրաստ են նաև նոր իշխանություններին հլու-հնազանդ ծառայել, դրանում կասկած չունեմ: Հենց դրա համար պետք է փոխվի, և մեզ բացարձակ պետք չէ այնպիսի դատարան, որը երեկ ստանում էր զանգեր, այսօր սպասում է, որ իրեն զանգեն, եթե չեն զանգում՝ ինքն է զանգում: Այդ փաստն ունենք, իրենք չէին զանգել, ինքն է զանգել: «Բա ինչ անեմ», «բա ոնց անեմ», «բա հիմքերը»: Այսինքն՝ սա մեր դատական համակարգն է, ես չեմ զարմացել:
-Չեք զարմացել, բայց հակասում են Նիկոլ Փաշինյանի հայտարարություններին:
-Դե Նիկոլ Փաշինյանն էլ ինքը «լայվով» ասում է, որ եթե ես զանգող լինեի, բա մնացածն ինչո՞ւ են դրսում: Մնացած որոշումների դեպքում ինչո՞ւ չեմ զանգել:
- Մի հարց ևս. նաև այս ձայնագրությունից երևաց, որ ռուսական կողմի այն դժգոհությունները, թե ինչու ՀԱՊԿ-ում Խաչատուրովին չեն փոխում, հետո քրեական հետապնդում սկսում, մերոնք ասում էին՝ ինչ է եղել որ, այնպես չէ, որ միայն ռուսական կողմն է ունեցել, և Վանեցյանն ասում է՝ պետք չէ Խաչատուրովին ձերբակալել:
-Դա քաղաքական որոշում է, մենք կարող ենք դա վիճարկել, բայց դա արդարադատության հետ կապ չունի: Այսինքն՝ խոսքը քաղաքական նրբանկատության և էթիկետի մասին է: Դա էլ հարց է, քանի որ նույն ՀԱՊԿ անդամները ինչ պետք է խորհրդակցեին Հայաստանի հետ, և ինչու են Հայաստանից պահանջել նման բան: Պրոցեդուրալ առումով ոչ մի բան չի խախտվել: Հայաստանին չի արգելվում որևէ մեկի նկատմամբ քրեական հետապնդում սկսել, բայց, այո, զրույցում, ակնհայտ է, որ քննարկվում է այդ խնդիրը: Վանեցյանն, ակնհայտորեն, խորհուրդ էր տալիս չանել նա, բայց նա էլ իրավաբան տղա է, նրա համար միգուցե քաղաքականությունը չէ կարևոր,նրա համար կարևորը ապացույցներն են: Նա էլ ասում է՝ եթե արել է, ուրեմն պետք է պատասխան տա: Այլ բան է, որ քաղաքական հարթության վրա կարող ենք քննարկել քայլերի գրագիտությունը, պրոֆեսիոնալիզմը, ընտրված ժամանակը: Բայց սա, նորից եմ ասում, արդարադատության հետ կապ չունի:
-Ամփոփենք՝ այս պատմությունից ԱԱԾ-ը չտուժե՞ց:
- Ակնհայտորեն հարված հասցվեց: Ավելի շատ՝ պրոֆեսիոնալ որակին: Բայց, չգիտեմ, միգուցե լինեն մարդիկ, որոնք իրենց գնահատականը կտան, ես գոնե գիտեմ, որ իմ երկիրը միշտ է անպաշտպան եղել. «Հոկտեմբերի 27» ենք տեսել, վարչապետ են վերացրել, ինչի՞ մասին է խոսքը: